De laatste tijd is er veel te doen over de leesmotivatie van middelbare scholieren. Leesmotivatie en leesplezier gaan hand in hand, zo is mijn ervaring. Op de middelbare school merkte ik al dat er dingen waren die mij motiveerden om te lezen, en dingen die mij absoluut niet motiveerden en zelfs voor een leesdip zorgden.
Wat mij motiveerde om te gaan lezen
Met stip op 1: docenten die enthousiast waren over een boek en dus ook enthousiast vertelden over dat boek (of überhaupt enthousiast over boeken/lezen vertelden). Dat hielp enorm om a) die boeken te gaan lezen en b) te blijven lezen. Ook docenten die boeken aanbevolen op basis van onze interesses of wat ons op dat moment bezig hield waren enorm motiverend.
Omgaan met leerlingen die (ook) van lezen hielden. Een paar van mijn vriendinnen waren ook lezers, een enkeling niet echt. Maar omdat we het met elkaar konden hebben over de boeken die we lazen en waarom we die goed of slecht vonden, motiveerden we elkaar om te gaan/blijven lezen.
Uitleg over de tijd of situatie waarin de boeken speelden. Door wat context te geven aan de boeken, gingen de verhalen veel meer leven en was ik veel geïnteresseerder in zowel de boeken als de betreffende periode. Het kan dus enorm helpen om tijdens de lessen geschiedenis en maatschappijleer romans te noemen die spelen in de periode die op dat moment behandeld wordt in de lessen. Je geeft dan zowel context aan het boek als aan de lessen, waardoor beiden beter blijven hangen.
Leraren die ons interessante vragen stelden over de boeken die we gelezen hadden. Ik herinner me een lerares Engels die over Wuthering Heights de vraag stelde ‘Stel je voor dat je relatietherapeut bent en dat Catherine en Heathcliff bij jou komen voor advies. Welk advies zou je hen dan geven?’. Met zo’n vraag kun je laten zien dat je het boek gelezen hebt, en dat je ook hebt nagedacht over de thematiek van het boek. En het antwoord is veel boeiender dan ‘onder welk subgenre valt dit boek en waaraan kun je dat zien?’ of iets in die strekking. Die antwoorden kun je van internet halen, de antwoorden op interessante vragen niet.
(Mijn antwoord begon overigens met ‘ik zou hen eerst de vraag stellen of ze wel samen een relatie willen’ of woorden van gelijke strekking. Ik kreeg een 9).
Inspraak hebben in wat ik voor mijn lijsten las. Op mijn school kregen we een bepaalde lijst voor Nederlands en Engels, maar daar mocht je in overleg van afwijken. Als je het boek aan de docent voorlegde, mocht je het in bepaalde gevallen en als het aan de voorwaarden voldeed ook op je lijst zetten. Op die manier hadden we een beetje inspraak, en kregen we de kans om ook buiten de lijst om boeken voor de lijst te lezen. Een vriendin van mij wilde bijvoorbeeld Het zwarte met het witte hart van Artur Japin lezen, maar dat stond niet tussen de geselecteerde boeken. Dus vroeg deze vriendin aan de lerares Nederlands of ze het mocht lezen voor de lijst, wat de lerares (uiteraard) goed vond.
Docenten die ons vroegen welk boek we elkaar zouden aanraden, en waarom. Niet alleen kregen we zo eens een paar andere tips dan de flauwe dunne boekjes uit de mediatheek, maar ook ontstond er een gesprek over boeken, lezen en waarom we elkaar bepaalde boeken adviseerden (of juist niet 😉 ).
Dat in mijn familie (bijna) iedereen graag las. Mijn ouders lazen en lezen ook graag, mijn broer(tje) ook. Maar ook mijn oma was dol op lezen, en toen zij haar zicht verloor (ik was 16, tweede helft van de middelbare school dus), ben ik ervoor gaan zorgen dat zij altijd genoeg boeken van de ‘blindenbieb’ had. Ook heeft mijn oma een tijdje meegelezen met de boeken die ik voor mijn lijst las, dat was erg gezellig. Als we met ons gezin op vakantie gingen, nam iedereen altijd een stapel boeken mee. En met ‘stapel’ bedoel ik niet 3 boeken, maar minstens 4 á 5 per persoon. Daarnaast hebben we ook een aantal zomers een ‘vakantie-voorleesboek’ gehad, een voorleesboek speciaal voor de vakantie, waar mijn ouders iedere avond (minstens) een hoofdstuk uit voorlazen. Met Sinterklaas stonden (en staan) er boeken op het verlanglijstje, net als met de verjaardagen. In huis waren en zijn altijd boeken aanwezig, en ook naar de bibliotheek gaan werd aangemoedigd.
Wat mij demotiveerde om te gaan lezen
Ook hier iets wat met stip op 1 staat (en wat ik ook bij andere leerlingen zag): een boek met de hele klas of het hele leerjaar tegelijk moeten lezen. Dit zijn namelijk vaak boeken waar de docenten niet per sé enthousiast over zijn, maar waarvan zij denken dat de leerlingen het leuk gaan vinden. Liefst is het een midprice-boek, dus rond de 15 euro, aangezien de school deze boeken verstrekte. En dat zijn dus niet altijd de leuke of goede boeken, maar de boeken die goed verkopen. Uit die boeken wordt dan een keuze gemaakt welk boek ‘de gemiddelde leerling’ waarschijnlijk zal aanspreken. Uiteindelijk vond bijna niemand dat boek dus leuk of interessant.
Het enorme taboe dat er zat op ‘lezen leuk vinden’ of ‘dikke boeken lezen’ hielp ook niet. Zo populair als je werd met goed zijn in sporten, zo impopulair werd je van een dik boek lezen of een van de moeilijker boeken voor de lijst lezen. Lezen was absoluut niet cool, en boeken lezen voor je plezier was heel erg fout. Het kon zelfs aanleiding zijn om je te gaan pesten…
Leraren die ieder antwoord dat niet het antwoord was wat zij wilden horen fout rekenden, en ook leraren die neerkeken op bepaalde boeken. Echt, het is zo demotiverend om te horen hoe het boek wat jij met veel plezier gelezen hebt de grond in wordt geboord omdat het ‘niet van een bepaald niveau is’, of omdat de docent het gewoon geen leuk boek vond. Smaken verschillen, en als een leerling voor zijn/haar plezier zit te lezen: wees blij en moedig het lezen aan! Ga niet zitten mopperen dat het boek niet goed genoeg is.
BookSomeTea 
De middelbare school heeft op mijn leeslust eigenlijk geen invloed gehad realiseer ik mij door deze post. Ik hield toch al van lezen, en dat is niet beïnvloed door school.
LikeGeliked door 1 persoon
Wat fijn dat het bij jou geen invloed heeft gehad!
LikeLike
Wat goed dat je mocht afwijken van de leeslijst! Dat hoor je maar zelden helaas. En die vraag van je Engelse docent is geweldig. Zo pikt een docent er trouwens ook gelijk uit wie alleen de samenvatting op internet heeft gelezen en wie het boek heeft gelezen;).
LikeLike
Uiteraard mocht niet alles, ik weet bijvoorbeeld dat er ook eens iemand vroeg of ze Jill Mansell mocht lezen voor een opdracht. Dat was toch een stap te ver, want én vertaald uit het Engels (mocht niet) én geen literatuur (komt niet eens in de buurt). Er was dus wel een grens aan wat er mocht.
LikeLike
Wat een leuke en herkenbare blog!
LikeGeliked door 1 persoon
🙂
LikeLike
Dat familielezen herken ik zo hard! Omdat ik elke zaterdagochtend pianoles had, en de bushalte om naar huis te gaan aan de bib zat, werd ik op een zeker ogenblik gebombardeerd tot boekenleverancier-aan-huis voor mijn zus en kleine broertjes. En ja, ook aan oma werd gedacht, want zij las ook heel graag en ze heeft eigenlijk onze hele grote letterbibliotheek leeggelezen. Toen ze over moest schakelen op luisterboeken, heb ik er nog heel wat zelf op cd gebrand. Ze hield ook heel erg van jeugdboeken en heeft Thea Beckman even hard verslonden als ik…
LikeLike
Ja, dat branden heb ik ook nog voor mijn oma gedaan. Zou ik nu niet zo snel meer doen, gezien het feit dat dat natuurlijk illegaal is. Oma vond het aanbod van de blindenbibliotheek namelijk niet altijd even denderend (het was toen nog erg beperkt en vooral streekromans enzo). Lezen als gezin en familie heeft dus duidelijk ook bij jou invloed gehad!
LikeLike
Als kind en jonge tiener las ik erg graag. Niet noodzakelijk dikke of moeilijke boeken, maar ik las graag en veel. Voor school mochten we de eerste jaren van de middelbare school nog zelf boeken kiezen. In de hogere jaren (ik ging naar school in Vlaanderen en ik spreek nu van 25 jaar geleden) moesten we vaak met de hele klas hetzelfde boek lezen. Toen is mijn zin in lezen helemaal weggegaan. Enerzijds doordat je zo’n boek dan helemaal moest ontrafelen en ontleden en ik zo van het lezen totaal niet kon genieten. Anderzijds, en vooral, omdat de boeken die we moesten lezen totaal niet aansloten bij de leefwereld van een 16-jarige (of toch niet bij mijn leefwereld). Zo moesten we bv. Hersenschimmen lezen (het relaas van een dementerende man) of Wit is altijd schoon (monoloog van een stervende Vlaamse boerenvrouw tegen haar zwijgende zoon). Dit heeft er toe geleid dat ik tot jaren na mijn afstuderen amper nog boeken gelezen heb, mijn leeszin was gewoon helemaal verdwenen. Nu waren er toen denk ik amper boeken specifiek voor adolescenten en jong volwassenen, er zat wel een gap tussen de jeugdliteratuur (tot pakweg 15-16 jaar) en de volwassenenboeken, maar dan nog hadden ze wel boeken kunnen kiezen die iets meer aanspraken. Moesten jullie in Nederland ook dit soort boeken lezen?
LikeLike
Ja, ook hier stond Bernlef op de lijst, al hadden we wel iets meer keuzevrijheid (we hoefden maar een boek per jaar gezamenlijk te lezen). Ik heb bijvoorbeeld ook De Vriendschap van Connie Palmen gelezen, dat vond ik best een fijn boek. Maar wij moesten ook Het Schnitzelparadijs klassikaal lezen, en dat was dus een van de boeken die mij minder goed beviel.
LikeLike
Wat een goede punten! En zo zie je maar hoe belangrijk positieve invloed van de omgeving (leerkrachten die enthousiast zijn, lezende familie en vrienden) is! Het klassikaal moeten lezen van niet leuke boeken (waar de leerkracht zelf ook niet enthousiast over was) vond ik inderdaad ook vreselijk om te lezen. Dat zouden ze echt moeten schrappen, dat demotiveert jonge lezers zo erg.
LikeLike
Met de hele klas met hangen en wurgen een boek lezen waar niemand plezier aan heeft, en dan verbaasd zijn dat leerlingen lezen steeds stommer gaan vinden…
LikeLike
Het is als docent ook wel echt lastig om leerlingen te stimuleren om te lezen. Als ik een klas met 30 leerlingen had, zaten er misschien maar drie leerlingen in de klas die lezen leuk vonden. Kwam ik met leuke verwerkingsopdrachten, wilden de leerlingen per se een (saai) boekverslag schrijven, omdat ‘creativiteit teveel extra tijd kost’. Mijn leerlingen moesten ook eens met de hele klas hetzelfde boek lezen. Dat vond ik als docent best irritant, maar soms is het (zeker als nieuwe docent) erg lastig om zo’n vast patroon te doorbreken.
Sowieso lezen kinderen tegenwoordig heel weinig door alle smartphones, Playstations en computers die iedereen heeft.
LikeLike
Toch is het leesplezier in Nederland en België veel lager dan in andere landen. We bungelen letterlijk onderaan de lijst. En in andere landen hebben ze toch ook smartphones en (spel)computers. Dus in Nederland en België is iets anders aan de hand.
LikeLike
Goed punt! Het is een lastig gegeven. Moet ook wel zeggen dat docenten weinig plek krijgen in het curriculum om tijd te besteden aan lezen en leesplezier (ook voor (creatief) schrijven is er zelden ruimte ingecalculeerd).
LikeLike
Ja, dat moet ook echt veranderen hoor (ik stel voor om een paar uur begrijpend lezen te schrappen en die te vervangen door leesplezier en creatief schrijven). Zou het een optie zijn om af en toe een stukje voor te lezen uit een boek wat jij voor je plezier leest?
LikeLike
Ik geef momenteel geen les (ben aan het doorstuderen), maar dat deed ik inderdaad wel af en toe! En ik las heel veel boeken van het genre young adult, zodat ik mijn leerlingen heel gericht kon adviseren en echt enthousiast kon vertellen over boeken.
LikeGeliked door 1 persoon