Als je door de boekhandel loopt, of in de online boekwinkel kijkt, dan vraag je je vast wel eens af: wie bepaalt eigenlijk wat er in de boekwinkel ligt? Nou, dan heb ik goed nieuws voor je, want ik heb het antwoord! Het is namelijk niet zo dat 1 persoon beslist wat er in de boekwinkel komt te liggen. In feite zijn er vier factoren. En, grote verrassing: ze kunnen niet zonder elkaar, en beslissen (onbewust) samen wat er in de boekhandel ligt.

Nb: ik laat in deze blogpost de POD-boeken (Publishing on demand) en de boeken die in eigen beheer worden uitgegeven buiten beschouwing. Dat is namelijk een heel ander proces, en in deze blogpost focus ik op het traditionele proces.

De uitgever

Uiteraard is een van de partijen die bepaalt wat er in de boekhandel ligt de uitgever. Zij moeten de boeken immers uitgeven. Dat houdt in dat een uitgeverij de kosten voor de productie en de redactie op zich neemt, en ook dat zij bepalen in welke oplage er gedrukt wordt (dus hoeveel boeken er gedrukt worden) en hoe de promotie van het boek eruit gaat zien. Op deze manier hebben zij invloed op de kans dat de lezer het boek wil lezen. De uitgeverij is geen liefdadigheidsinstelling: ze geven een boek alleen uit als ze verwachten dat er iets aan te verdienen valt. Is er bijvoorbeeld een markt voor het boek? Biedt het verhaal iets nieuws? En als het weinig tot niets nieuws biedt, wat maakt dan dat mensen toch dit boek zouden willen lezen? Is er bijvoorbeeld al een (redelijk groot) publiek voor deze boeken, waardoor je min of meer mee kunt liften op het succes van je voorgangers?

Een uitgeverij moet dus inschatten of lezers het boek willen lezen, en tegelijkertijd of zij het aandurven om het boek te gaan uitgeven. Bij bekende en/of goedlopende auteurs is dat geen probleem, maar er is niet heel veel ruimte voor het risico op een flop. En een uitgeverij kijkt ook naar het imago van de uitgeverij, en of zij geassocieerd willen worden met het boek. Zo is het dagboek van Anne Frank door een aantal uitgeverijen afgewezen, wegens te pijnlijk en niet geassocieerd willen worden met de oorlog. Ook The Help werd veelvuldig door uitgeverijen afgewezen (60 uitgeverijen wilden het boek niet uitgeven). En de Zeven Zussen wordt nu door veel uitgeverijen als case-studie gebruikt: hoe kan het dat ze dit succes over het hoofd gezien hebben?

De boekhandel of boekhandelaar

De boekhandel (in geval van een keten) of boekhandelaar (in geval van een zelfstandige boekwinkel) moet dat boek natuurlijk wel in de winkel leggen. Maar de ruimte in de boekhandel (zeker in de fysieke boekhandel) is beperkt, en dus moeten er keuzes gemaakt worden. En dat houdt in dat de boekhandel of boekhandelaar de klanten moet kennen. Komen mensen vooral cadeautjes kopen, of komen ze boeken voor zichzelf kopen? En wat lezen ze dan? In sommige delen van Nederland zullen de christelijke romans harder lopen dan de fantasyboeken, in andere delen van het land zal dat omgekeerd zijn. In de stad lezen mensen soms anders dan in een dorp. Daarnaast zijn er natuurlijk ook gespecialiseerde boekhandels: kinderboekwinkels, esoterische boekhandels, reisboekenwinkels, christelijke boekhandels… Die hebben allemaal een ander inkoopbeleid, afhankelijk van hun klanten.

Maar de boekhandelaar moet zelf ook geloven in het boek. Natuurlijk, sommige auteurs verkopen zichzelf wel, maar nieuwe auteurs, onbekende auteurs of een nieuwe doelgroep aanspreken, daarvoor heeft de uitgeverij (onder andere) de boekhandelaar nodig. Want wie wijst de klanten in de boekwinkel op dat boek van die onbekende maar veelbelovende auteur? Wie zorgt ervoor dat de klant weet dat dat boek zelfs maar bestaat? Juist, de boekhandelaar. En er is nog een groep die daarvoor zorgt…

De influencer en de (sociale) media

Vroeger bestond deze categorie alleen uit de recensenten, die in de krant of een tijdschrift beschreven wat ze van een boek vonden. Tegenwoordig is deze categorie veel breder. Recensenten maken niet meer in hun eentje de dienst uit: influencers (boekbloggers, booktubers en bookstagrammers) hebben een deel van deze rol overgenomen, met name bij de genres en leeftijdscategorieën die de recensenten links lieten liggen. Het is al een aantal keer voorgekomen dat mensen een boek gingen lezen omdat ik erover geblogd had, en het is ook al een aantal keer voorgekomen dat ik een boek ‘ontdekte’ via sociale media. Uiteraard hebben de meeste uitgeverijen en auteurs tegenwoordig ook een Facebook-, Twitter-, en Instagram-account, maar wij, de influencers kunnen een boek maken of breken.

Uiteraard zijn er ook de traditionelere media: tv, kranten en tijdschriften. Vroeger was het de beste reclame voor een boek als het bij DWDD werd besproken, maar sinds dat is verdwenen is er nog geen programma dat in dat gat heeft weten te springen. Toch is het voor de verkoop en de naamsbekendheid van een boek heel goed als het op tv besproken wordt, omdat je dan a) een groter publiek bereikt (ook bijvoorbeeld mensen die weinig lezen en/of zelden in een boekhandel komen) en b) een deel van dat publiek niet op sociale media zit. Daarnaast zijn er tijdschriften die boeken bespreken, en ook dat kan een boek maken of breken: een thriller die vier sterren krijgt in de VN Detective – en Thrillergids verkoopt over het algemeen een stuk beter dan een tweesterrenboek.

De klant

En tot slot is er de vierde groep: de klant. Die moet de boeken uiteindelijk kopen (en lezen). En de klant heeft best veel invloed. De Zeven Zussen-serie die in stapels in de boekhandel ligt? Daar is weinig marketing in gestoken, die is zo populair geworden door van-mond-tot-mond-reclame. Harry Potter is ook door de kinderen ontdekt (en dit was nog voor de komst van social media, dus kinderen hoorden van familie of vriendjes in Engelstalige landen over die boeken, waardoor er in Nederlandse boekwinkels vraag naar was, waarop een uitgeverij het aandurfde).

Als klant heb je dus wel degelijk invloed op wat er in de boekhandel ligt, en daarmee indirect wat de uitgeverij uitgeeft. Dat is best bijzonder, zeker als je bedenkt dat je zelden rechtstreeks je mening kunt geven. Dus, de volgende keer dat je een boek niet in de boekhandel ziet, of je wil een boek graag in het Nederlands vertaald zien worden: vraag je boekhandel er om! Op die manier geef je input om het inkoopbeleid aan te passen en misschien wordt het boek wel door een uitgeverij aangekocht en vertaald naar het Nederlands.