Mijn vader stuurde me een stukje uit Trouw van zaterdag 8 mei 2021. Het betrof een ingezonden brief van een oud-leerkracht die tijdens de lockdown zijn kleindochter les had gegeven. Hij schrok van de hoeveelheid vragen die zijn kleindochter voorafgaand aan een tekst en na afloop van een tekst moest beantwoorden. En dit ging niet om een tekst voor aardrijkskunde of geschiedenis, dit ging over een tekst voor het vak ‘begrijpend lezen’. Een onderdeel dat werd ingevoerd om te voorkomen dat kinderen alleen ‘technisch’ zouden lezen (en dus wel de tekst lazen maar de inhoud niet zouden begrijpen/verwerken/bevatten). Ik heb de ingezonden brief even hieronder geplaatst. Excuses voor het onhandige digitale knipwerk 😉
Oké, laten we op basis van de informatie in deze ingezonden brief nog eens de vergelijking maken tussen aan de ene kant lezen en aan de andere kant tv/series/films kijken en gamen. Stel je eens voor dat je, voordat je een aflevering van je favoriete serie aanzet, eerst anderhalf kantje zou moeten schrijven over je voorkennis van de serie, welke verwachtingen je van deze aflevering hebt en wat je kijkstrategie gaat worden. En na afloop, voordat je door mag naar de volgende aflevering, moet je nog minstens twintig vragen beantwoorden over die ene aflevering. Uiteraard moet je voor de volgende aflevering weer eerst anderhalf kantje aanleveren over je voorkennis, je verwachtingen en je kijkstrategie. Klinkt het dan nog zo ontspannen? Of dat je, voordat je aan een game mag beginnen, eerst getoetst wordt of je wel goed genoeg kunt gamen om deze game te mogen spelen, en voor ieder nieuw level moet je dertig meerkeuzevragen beantwoorden, voor je door mag naar het volgende level. Is het dan nog ‘ja lekker gamen?’ Als jij ’s avonds een film aanzet, wil je dan de dag erna een essay moeten inleveren over hoe de cinematografie in verband staat met de colorgrading in deze film?
Ik denk het niet. En een kleine rondgang in mijn netwerk leert dat dit nog een uiterst voorzichtige inschatting is. Ik heb reacties gehoord in het kader van ‘persoon met vragenlijst ko meppen’. Dus het zou best wel eens kunnen dat de manier waarop we op scholen met boeken en verhalen omgaan simpelweg het leesplezier vergalt. Dat is de conclusie van Wim van Haaster, en ik sluit mij daarbij aan.
Deze conclusie, dat de ontlezing onder kinderen en jongeren verband houdt met hoe wij in Nederland (en Belgie) het leesonderwijs hebben ingericht, is niet nieuw. Arjen Lubach kwam in zijn programma Zondag met Lubach al eerder tot dezelfde conclusie. Zie de video hieronder.
Goed, we hebben dus een leescrisis en we vermoeden dat het aan het vak begrijpend lezen ligt. Nu kunnen drie dingen gaan doen: we laten alles zoals het is (met mogelijk nog meer jongeren die laaggeletterd zijn als gevolg), we gooien er een duur onderzoek tegenaan (kost tijd en geld en dat zijn nou net de twee dingen die het onderwijs niet in overvloed heeft, zeker niet als het om lezen gaat) of we gooien het leesonderwijs om. Het ‘begrijpend lezen’ doen we alleen nog bij de vakken waarbij het nodig is. Aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, wereldoriëntatie, burgerschap, maatschappijleer… de zaakvakken dus. Bij die vakken, en alleen die vakken, gaan we dingen doen als ‘de voorkennis activeren’ en ‘een leesstrategie bepalen’. Bij lezen gaan we boeken lezen. Iedere week is er ruimte en tijd om de leerlingen vrij te laten lezen, school neemt ze minimaal 5 keer per jaar mee naar de bibliotheek (hint: voor iedere schoolvakantie), en leerlingen krijgen de tijd en de ruimte om elkaar boekentips te geven. En dat hoeft dan niet dat prijswinnende boek te zijn, of een literair verantwoord boek, ze mogen elkaar aanraden wat ze echt leuk vinden.
Want, ik herhaal het nog maar eens: we hebben een leescrisis. En die crisis gaan we niet oplossen met dure onderzoeken, extra veel vragenlijsten of puzzelend lezen, die leescrisis gaan we oplossen door kinderen en jongeren enthousiast te maken voor het lezen zelf. En hoe doen we dat? Door ze te laten lezen. Door boeken aan te bieden, door de tijd te nemen om het te hebben over boeken, door ze enthousiast te maken voor het lezen. En vooral: door ze te laten lezen. Op hun tempo, op hun niveau, het boek wat ze leuk vinden. Als ze maar lezen. Want de enige weg uit de leescrisis is simpel: laat ze lezen.
BookSomeTea 
go go go, booksomentea!
LikeGeliked door 1 persoon
Op de barricaden!
LikeLike
Klopt helemaal.
LikeLike
Ik hoop dat de mensen die erover gaan hier ook lezen 😉
LikeLike
Ja hoop het ook.
LikeGeliked door 1 persoon
Misschien stichting lezen een mail sturen met je artikels erover.
LikeGeliked door 1 persoon
Ik ben het helemaal met je eens. Toen mijn kinderen op de basisschool zaten heb ik mijzelf ook hard moeten maken wat betreft de keuze van boeken. Onze oudste wilde graag lezen over treinen en de ruimtevaart. Maar dat mocht niet. Heb hierover heel wat gesprekken gehad met de leerkrachten. Mijn motto, laat ze lezen wat ze willen. Heb hier jaren geleden ook al eens een artikel over gelezen. Daarin werd gesteld, het maakt niet uit wat ze lezen, als ze maar lezen. Ook al is het de Donald Duck. Als lezen maar leuk is gaan de meeste kinderen het heus wel waarderen.
LikeLike
Precies! Het is vijf voor 12 (op z’n best). Zullen we eerst zorgen dat 95% van de mensen regelmatig leest, en het daarna gaan hebben over wat ze dan lezen?
LikeLike
Helemaal mee eens!
Dikke Foei: ik liet m’n leerling stripboeken lezen (veel commentaar van de leerkracht) maar hij ging wèl lezen.
En ook de “paardenboeken” lazen de meiden met veel plezier…en nee we bekeken niet de omslag met de vraag “waar denk je dat het over gaat? enz…)
En inderdaad: zaakvakken is andere koek.
LikeGeliked door 1 persoon
‘waar denk je dat het over gaat?’
‘er staat een paard op de kaft, dus het zal wel over een jongen gaan die gaat duiken, nou goed?’
Bij zaakvakken begrijp ik het, daar moet je informatie uit de tekst halen. Maar als je eerst 20 vragen moet gaan beantwoorden voor je aan je leesboek mag beginnen, dan is je leesplezier heel snel verdwenen.
LikeLike
Bij mij was begrijpend lezen ook in een zwart boek, toen ik op de basisschool zat. En ja, ik hield van lezen, maar man o man, wat was dat een beproeving. En dan bij elke tekst de vraag: “Waarom heeft de schrijver deze tekst geschreven?” Weet ik veel. Omdat hij/zij daar zin in had of omdat het moest om ons te pesten?
Je kunt begrijpend lezen inderdaad heel goed combineren met de zaakvakken. En ik kan het je nog sterker vertellen: daar zijn (gelukkig!) inmiddels methodes voor.
LikeGeliked door 1 persoon
Ja zeg, hoe moet ik nu weten wat die schrijver heeft bewogen voor hij dat gedicht/die column/dat verhaal schreef! Ik kan niet in het hoofd van de schrijver kijken en de reden van het schrijven van de tekst staat nou ook weer niet zo expliciet erbij dat het ondubbelzinnig duidelijk is…
LikeGeliked door 1 persoon
Dat dus. Ik schreef standaard op: weet ik niet😂
LikeGeliked door 1 persoon
Vaak weet die schrijver zelf niet eens wat hem/haar beweegt.
LikeLike
Als docent Nederlands stimuleerde ik mijn leerlingen om zoveel mogelijk Donald duck te lezen. Goed voor je woordenschat, plaatjes erbij, gaat heel snel dus bevredigend, goed voor je algemene ontwikkeling.
Leerlingen keken vaak vol ongeloof, maar ik weet zeker dat het wonderen doet. Wie eenmaal tempo kan maken met lezen, pakt daarna sneller een gewoon boek. Het verlaagt de drempel dus.
LikeGeliked door 1 persoon
Precies! Ga eerst maar lezen, meters maken, dan gaan we daarna wel kijken naar wat je leest. Donald Duck is een prima blad om kinderen en volwassenen die (te) weinig lezen aan het lezen te krijgen. En het is natuurlijk ook gewoon leuk om te lezen.
LikeGeliked door 1 persoon