Vandaag is het 4 mei, en omdat wij bijna 80 jaar geleden op 5 mei bevrijd zijn door de geallieerden, herdenken wij op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Dat waren er tussen de 50 en 70 miljoen, dus we hebben wel iets om te herdenken. Heel veel mensen zijn vermoord om wie ze waren: Joods, homo, ziek, gehandicapt, van kleur of ‘gewoon’ het niet eens met de bezetter. Al deze mensen zijn vermoord, en vaak nog heel veel meer, omdat ze bijvoorbeeld in de weg stonden, of op het verkeerde moment op de verkeerde plaats waren.

Opdat wij niet vergeten, dat is het motto van de herdenking. Er wordt van alles in de strijd geworpen om aan de volgende generatie uit te leggen hoe erg de oorlog was en hoe zwaar mensen het hebben gehad. Maar ik heb de indruk dat boeken daarbij een beetje in het verdomhoekje zitten. Daarom bespreek ik vandaag boeken die de oorlog en de gevolgen daarvan op een integere manier bespreken.

Oorlogswinter van Jan Terlouw. Jan Terlouw heeft dit boek geschreven om aan zijn eigen kinderen en kleinkinderen te kunnen uitleggen hoe het was om 15-16 jaar te zijn in de oorlog. Hij merkte namelijk dat het voor hen lastig was om zich te kunnen inleven in zijn verhalen, en dus schreef hij er een boek over. Het verhaal gaat over een jongen, Michiel, die door de oorlog niet meer naar school gaat. Wel helpt hij thuis en trekt hij op zijn fiets door de buurt. Op een dag komt zijn beste vriend naar hem toe, die hem vertelt dat hij, samen met twee andere verzetsjongens, een overval gaat plegen op het bonnenkantoor. Er kan weinig mis gaan, maar als er iets mis gaat, dan moet Michiel een brief bezorgen bij een kennis. Dat is het begin van een reeks oorlogsgerelateerde avonturen die niet zonder gevaar zijn… Tegelijkertijd komt in dit boek ook heel duidelijk het dagelijks leven tijdens de oorlog (en vooral tijdens de hongerwinter) aan de orde: spertijd, een knijpkat, koken op een houtkachel, mensen opvangen die uit de stad naar de provincie komen lopen in de hoop op wat te eten…
Dit boek is als luisterboek beschikbaar bij Storytel. Je mag dit boek ook lezen voor je leeslijst Nederlands, het boek is niveau 1.

De Tweeling van Tessa de Loo. De Loo schreef dit verhaal naar aanleiding van het levensverhaal van een Duitse verpleegkundige die de oorlog dus aan de Duitse kant had meegemaakt. Het was een van de eerste verhalen die het perspectief van ‘de gewone Duitser’ bespreekbaar maakte, en daarmee ook een van de eerste verhalen die het ‘wir haben es nicht gewust’ verklaarde. Het verhaal gaat over twee vrouwen, een tweeling. Als kinderen waren ze onafscheidelijk, maar de oorlog maakte dat de twee meisjes in verschillende huizen opgroeiden. Anna kwam bij een arm Duits gezin terecht, waar ze mee moest helpen op de boerderij en mishandeld werd. Lotte kwam bij een rijk Nederlands gezin terecht, waar men in de oorlog Joodse onderduikers in huis had. Lotte is ook verloofd geweest met een man die in de oorlog door de Duitsers is vermoord. Anna en Lotte ontmoeten elkaar weer in een kuuroord, waar ze, aanvankelijk schuchter, elkaar hun levensverhaal vertellen. Lotte staat hierbij symbool voor de gewone Nederlander, die niet kan geloven dat de oorlog ook zwaar was voor de Duitsers: zij waren die oorlog toch immers ooit begonnen? Hoe kan het dan zwaar zijn geweest voor hen? Dankzij de verhalen van Anna weet ze na verloop van tijd wel beter.
Dit boek is als ebook beschikbaar bij Online Bibliotheek en als luisterboek bij Storytel. Je mag dit boek ook lezen voor je lijst (15+), het is niveau 3.

Het Achterhuis van Anne Frank. Dit boek staat ook wel bekend als ‘het dagboek van Anne Frank’. Anne Frank, een heel gewoon Joods meisje, beschrijft haar leven in de aanloop naar en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wat begint met het dragen van een ster en een steeds kleiner wordend aantal plekken (ijssalons, zwembaden, dat soort dingen) naartoe mogen, mondt uit in onderduiken en uiteindelijk verraden worden. Het verraad en het concentratiekamp zijn niet beschreven in dit boek, wel het dagelijks leven van een Joods meisje, ook en vooral toen ze moest onderduiken. Haar vader bood dit boek na de oorlog aan bij diverse uitgeverijen, en ja, er zijn uitgeverijen die geweigerd hebben. Te pijnlijk, te gevoelig. Ja, daar balen die uitgeverijen nu ook van.
Dit boek is als luisterboek beschikbaar bij Storytel.

Toen de wereld nog van ons was van Liz Kessler. Een verhaal over drie vrienden, en een verhaal dat zonder De Tweeling niet had kunnen verschijnen. Kessler vertelt een verhaal over twee jongens en een meisje, Elsa, Leo en Max. Het is 1936 en hoewel ze samen veel plezier hebben, wordt de wereld steeds kleiner. Met name Elsa en Leo mogen steeds minder, want zij zijn Joods, en in 1936 was in Oostenrijk al een hoop rassenscheiding gaande. Dan moeten ze alle drie hals over kop het land uit: Elsa en Leo moeten vluchten en onderduiken, Max moet verhuizen. Zijn vader heeft namelijk een hoge functie bij de SS en daarom verhuist dat gezin naar München. Op de laatste normale verjaardag heeft de vader van Leo een foto gemaakt van het drietal, en ze hebben elkaar toen beloofd om voor altijd vrienden te blijven. Wat is er in 1945, als de oorlog voorbij is, over van de vriendschap?
Dit boek is als ebook beschikbaar bij Online Bibliotheek en als luisterboek bij Storytel.

Oorlogsgeheimen van Jacques Vriens. Limburg, 1943. Er komt een nieuw meisje bij Tuur in de klas. Ze heet Maartje, en hij vindt haar leuk. Ze delen alles met elkaar, ook geheimen. Op een dag vertelt Maartje aan Tuur haar grootste geheim: haar ouders zijn niet echt haar ouders, maar haar oom en tante. Maartje is naar Limburg gekomen om te vluchten voor de Duitsers. Maartje is namelijk Joods. De volwassenen proberen de verschrikkingen van de oorlog zo veel mogelijk voor de kinderen te verbergen, maar toch komen ze achter bepaalde geheimen. Wie de Duitsers steunt, waarom er een Engelse piloot op zolder zit en dat Maartje veel meer gevaar loopt dan ze zelf beseft. Maar als Maartje op een dag verraden wordt, is Tuur woest. Kan hij Maartje ooit nog terugvinden? Een verhaal wat echt vanuit het perspectief van kinderen verteld wordt, kinderen die net oud genoeg zijn om te begrijpen wat oorlog is.
Dit boek is als ebook beschikbaar bij Online Bibliotheek. Je mag dit boek lezen voor je leeslijst Nederlands, het is niveau 1.