Jarenlang heerste het beeld dat boeken lezen van papier beter was dan lezen van een scherm. En hoewel dat voor de meeste lees-taken nog steeds het geval is, blijkt er een positieve uitzondering te zijn: bij het lezen van een E-reader is er geen verschil. Dat komt onder andere omdat lezers vanaf een E-reader niet, zoals lang werd gedacht, ‘scannend lezen’, maar echt lineair lezen en dus ‘diep lezen’. Dat blijkt uit het onderzoek van Niels Bakker, die aanstaande maandag (25 maart 2024) bij de VU zijn proefschrift verdedigt.
Bakker deed onderzoek naar digitaal lezen, en kwam tot de conclusie dat digitaal lezen over het algemeen voor een minder goede leeservaring zorgt. Dat komt onder andere doordat mensen een tekst minder lineair lezen (dus niet van begin tot eind) en doordat mensen veel van taken wisselen tijdens het digitaal lezen (geef toe: hoe vaak zit jij achter je scherm iets te lezen terwijl je een appje of een pushmelding ziet binnenkomen waar je even op reageert?) . Ook is de leeservaring minder prettig (laten we eerlijk zijn: de bank zit veel lekkerder dan je bureaustoel, en je ademhaling gaat omhoog als je iets van een scherm leest, terwijl die bij lezen van papier juist omlaag gaat).
Het lezen van een ereader vormt hierop dus een positieve uitzondering: op een ereader blijken mensen niet oppervlakkig en snel te lezen, maar, net als bij een boek, lineair. Het task switchen hoeft ook geen probleem te zijn (anders dan bij tablet, computerscherm of smartphone): als mensen het lezen afwisselen met activiteiten die, aldus Bakker, inhoudelijk gerelateerd zijn aan de tekst, bevordert dit juist het diep lezen. Dat kan ik op zich wel begrijpen: de papieren boeken waarbij ik tussendoor even iets uit de tekst opzoek op mijn telefoon herinner ik me ook anders/beter dan de boeken waarbij ik dat niet deed.
Toch is Bakker niet alleen maar positief over de ereader: “Gedrukte media lenen zich beter voor het diep lezen, en vormen hierdoor een stevigere basis om taal- en leesvaardigheid eigen te maken. Het is daarom van belang dat het onderwijs inzet op het lezen van papieren boeken.” Ik vermoed zelf dat dit komt omdat diep lezen een soort spier is die je moet ontwikkelen en trainen. Leren lopen, fietsen of zwemmen leren we ook niet van een schermpje, maar door het zelf te doen. Pas als we kunnen lopen/fietsen/zwemmen is een digitale wandelworkout of een digitale training op je hometrainer een optie (digitaal zwemmen ben ik nog niet tegen gekomen 😉 ).
Het blijft dus van belang om kinderen (en jongeren) veel papieren boeken aan te bieden. Een ereader kan een aanvulling zijn, maar is, zeker voor kinderen en jongeren, geen vervanging voor een papieren boek. Bakker looft de scholen met een dBos-locatie (de Bibliotheek op school), maar persoonlijk vind ik het een bezwaar dat auteurs en illustratoren dan hun leenrechtgeld niet krijgen. Wellicht zou daar nog een mooie oplossing voor te vinden zijn, dan hoeft dat ook geen bezwaar meer te vormen in de strijd tegen ontlezing.
BookSomeTea 
Ik merk bij mezelf ook geen verschil tussen lezen op papier of op de e-reader. Het enige ‘nadeel’ van de e-reader vind ik dat je niet makkelijk even terug kunt bladeren om iets na te lezen. O, en een ander nadeel is natuurlijk dat een e-reader niet zo lekker ruikt als een (oud) papieren boek;).
LikeGeliked door 1 persoon
Misschien moeten ze ereaders uitvinden met (oude)boekengeur?
LikeLike
Ja, dat zou geniaal zijn! Mag ook gewoon een geurkaars zijn overigens. Die zet ik er dan wel bij aan;).
LikeLike
Er bestaan wel wax melts in bijvoorbeeld de geur ‘bibliotheek’… Is dat een optie? 😉
LikeGeliked door 1 persoon
Ik vind het grootste voordeel van de e-reader de laagdrempeligheid om een nieuw boek aan te schaffen of te lezen. Het is een stuk minder ingewikkeld. En je kan ook lezen in het donker! Interessant dat er zo uitgebreid onderzoek is gedaan naar digitaal lezen. Het ‘even een appje beantwoorden’ terwijl ik iets op een scherm lees is helaas erg herkenbaar….
LikeLike
Ik ben benieuwd of die laagdrempeligheid ook meespeelt. Misschien voor een volgend onderzoek?
LikeLike
Ik vind een e-reader een geweldige uitvinding. Toch ben ik het eens met de stelling dat ‘leren lezen’ best op de ouderwetse manier kan: op papier.
LikeLike
Ja, dat concludeert Bakker ook: leren lezen kan het best van papier.
LikeLike
Ik heb me jarenlang verzet tegen de ereader, maar nu gebruik ik hem misschien wel 80% van de tijd tegenover papieren boeken. Hoewel ik een papieren boek nog wel fijner vind.
LikeLike
Nog een mooi vervolgonderzoek: wat gebruiken lezers die beide lezen het meest en wat vinden ze het fijnste? En hoe speelt dat mee in hun lees-ervaring?
LikeLike
Heel interessant, ik kreeg namelijk onlangs een ereader abonnement cadeau. Zo handig!
LikeLike
Wat bijzonder. Dat heb ik nooit geweten.
Ik sluit mij bij Naomi aan. Lees heel graag vanaf een reader en vind het erg handig om zo meerdere boeken tegelijk mee te nemen met minder ruimte. Het weegt ook minder dan een zwaar boek en ook buiten in de zon is het prima te lezen. Alleen het terugbladeren inderdaad… En tja, de geursensatie is toch anders 😂
LikeLike
Interessant om te lezen! Ik kan me ook voorstellen dat bij leesbevordering en boekpromotie het goed helpt als je de fysieke boeken hebt. Persoonlijk vind ik die veel meer visueel ‘prikkelen’ dan een afbeelding van de cover op een e-reader. Dat zou misschien voor kinderen ook wel zo zijn… Zelf ben ik geen fan van een e-reader, maar dat komt denk ik door mijn eigen materialisme 😉 Een boek bekijken en vasthouden is voor mij ook al een deel van de leeservaring.
LikeLike