Als tiener heb ik het boek ‘De Eetclub’ van Saskia Noort geluisterd voor mijn lijst (ik ben dyslectisch en mocht dus ook boeken luisteren). Ik koos dit boek omdat het binnen het door mij gekozen thema paste (wij moesten vier boeken binnen een thema lezen en ik had het thema ‘vriendschap’ gekozen. Onlangs heb ik het opnieuw beluisterd. Wat vond ik er nu van, zo’n 15 jaar later en een hoop levenservaring verder?
Er vielen me een aantal dingen op aan dit boek, en die observaties maakten dat ik ook begon na te denken over de cancelcultuur. Dit boek is namelijk niet inclusief, bewust, woke of wat dan ook. Waarom wordt dit boek en deze auteur niet gecanceld, uit de schappen gehaald of geboycot, en boeken die vergelijkbare ideeën uitdragen wel?
Gedateerd
Het eerste wat me opviel was hoe gedateerd het boek eigenlijk is. Geen smartphones, alleen mobieltjes waar je mee kunt bellen en sms’en. En dan nog is dat niet de manier waarop er echt gecommuniceerd wordt: bellen en sms’en dient om even snel iets door te geven. Communiceren doen ze met elkaar en vooral over elkaar. Dat laatste is onderdeel van het verhaal, maar ik vraag me af of de manier waarop dat gebeurt nu nog door de beugel zou kunnen, ook binnen het genre.
Ook het rookverbod in de horeca was duidelijk nog niet van kracht. Roken was nog een soort statussymbool, iets om bepaalde emoties mee te uiten. Er wordt lustig op los gepaft, zowel verschillende merken sigaretten als sigaren.
Stigmatisering
Dan de stigmatisering: een mentale aandoening wordt omschreven als iets beschamends, iets wat verzwegen moet worden, en iets waar je je, eenmaal na een IBS (in bewaring stelling, verplichte opname dus) weer terug thuis ‘maar even overheen moet zetten’. Daarnaast het feit dat er geen wachtlijsten zijn, terwijl degene met de psychische problemen (relatief) nieuw is in de GGZ. Later, als alles gigantisch in de soep is gelopen, schuiven de personages juist alles af op ‘hij was ziek’. Ja, alsof dat verklaart waarom je je huis in de fik steekt met je vrouw en kinderen erin…
Daarnaast wordt een vrouwelijke politieagente met een wat stoerder uiterlijk weggezet als ‘die pot’, en zijn er alleen maar traditionele gezinnen: man en vrouw, getrouwd, met kinderen. Scheiding, eenoudergezinnen, samengestelde gezinnen, of gezinnen met twee ouders van hetzelfde geslacht komen niet voor. Net zo min als gezinnen van kleur.
Denigrerend
Nog iets wat me opviel: naast dat de gezinnen vrij traditioneel zijn qua samenstelling, zijn ze ook behoorlijk traditioneel wat betreft de rolverdeling. De mannen werken (meer dan) fulltime en gaan over het geld, terwijl de vrouwen een parttime-baantje hebben (als ze al werken) en verder voor de kinderen zorgen. De vrouwen hebben ook vaak typische vrouwenberoepen van die tijd: interieurdesign, tijdschriften en reclames opmaken en in een winkel werken. Geen beroepen met ‘status’ of ‘macht’, dat is voorbehouden aan de mannen.
Drank en pillen
De drank (met name wijn, maar er wordt ook bier en sterkedrank genuttigd) vloeit rijkelijk. Zeer rijkelijk. Tel daarbij op dat er nogal makkelijk wordt gesproken over kalmeringspillen, ook in combinatie met de drank. En afgezien van het feit dat dat gewoon hartstikke slecht is voor je, vind ik het ook nogal hypocriet om zo stigmatiserend te spreken over mentale problemen en tegelijkertijd het gebruik van kalmeringspillen zo te normaliseren.
Waarom bespreek ik dit boek op deze manier?
Het komt nu misschien over alsof ik dit boek enorm zit te bashen. Dat is niet mijn bedoeling. Wat ik vooral wil laten zien is dat er heel veel dingen zijn die we nu niet meer accepteren in boeken, die 10-15 jaar geleden heel normaal waren. Wat mij daarbij opvalt is dat, ondanks de stigma’s die in het boek herhaaldelijk bevestig worden, dit boek niet gecanceld is, net zo min als de auteur. En ik vraag me af waarom. Hoe werkt dat cancellen? Waarom mag de ene auteur wel dit soort dingen schrijven en de andere niet? Heeft dat met het beoogde publiek te maken? Of kan hier wel rekening gehouden worden met de tijd waarin het boek geschreven worden? Waarom kan dat dan niet met boeken die historisch accuraat zijn?
Ik heb door het opnieuw beluisteren van dit boek best een hoop vragen. Niet zozeer over het boek zelf, maar wel over hoe de cancelcultuur werkt en waarom het ene boek/de ene auteur wel gecanceld wordt en het andere boek/de andere auteur wel?
Zodra ik een antwoord heb op deze vragen, zal ik daarover weer een blog schrijven.
BookSomeTea 
Hele interessante vragen! Ik ben benieuwd naar het vervolg.
LikeLike
Ik ook!
LikeLike
Eigenlijk is vijftien jaar niet eens zo heel lang, vind ik, maar wát een verschil dan eigenlijk. Ik vind dit een heel interessante vergelijking. Om op je vraag te reageren: geen idee hoe dat werkt met wanneer een boek/auteur wel of niet gecanceld wordt. Best een boeiende vraag.
LikeLike
Ja, ik vraag het me oprecht af. Hoe werkt dat mechanisme?
LikeLike
Je kunt met de bril van nu naar veel dingen van vroeger kijken en denken “dit kan echt niet meer”. Maar daarmee vergeten we dat dit soort stukken uiteindelijk taboedoorbrekend waren. Bijgedragen hebben aan een ander (tijds)beeld. Onze bril van nu mede hebben bepaald. Nu zou je zoiets niet meer schrijven, maar het is juist goed dat het toen wel gebeurde.
LikeLike
En toch is dat wel wat met gecancelde auteurs gebeurt. Dat is dus wat me verbaast: waarom gaat die vlieger bij de ene auteur wel op en bij de ander niet?
LikeLike
Interessant vind ik dit en ik probeer gelijk een paar boeken te bedenken uit de boeken die ik heb.
Misschien is ook wel belangrijk om mee te nemen met welk doel een auteur iets schrijft?
LikeLike
Nou, dat wordt bij de gecancelde auteurs ook niet meegenomen, dus vandaar dat ik het niet heb meegenomen hier.
LikeLike
Waarschijnlijk leest de groep die zich in deze boeken herkent, nog steeds met plezier hetzelfde type boeken.
Mensen die anderen cancelen, lezen vaak het boek niet eens, maar cancelen een schrijver voor diens standpunten in de (sociale) media.
Zoals Rowling wordt gecanceld om dingen die ze zegt, die niks met Harry Potter te maken hebben.
Oftewel, niet boeken worden gecanceld, maar schrijvers.
Meestal verdwijnen boeken gelukkig vanzelf van het toneel als niemand ze meer leest.
LikeLike
Maar dan nog: ook in dit boek staan dus de nodige dingen waar we tegenwoordig anders over denken. Waarom kan dat wel, en wordt (bijvoorbeeld) Rowling wel aangevallen op het gebrek aan mensen van kleur in haar boeken, en Noort niet?
LikeLike
Jij kunt wel zeggen “wij cancellen die auteur” maar dat wil niet zeggen dat andere mensen dat ook doen.
Zo heb ik bewondering voor J.K. Rowling, haar lef en haar kijk op de problemen. Ben ik het altijd met haar eens, nee. Maar ik wil ook mensen kennen die een andere mening hebben.
Ik hoop dat we in toekomst veel diverse boeken blijven krijgen en niet alleen die goedgekeurd zijn door de “Woke mensen” (wie zijn dat eigenlijk?). Een transgender kan ook een moordenaar zijn of een donkerkleurige man een klootzak.
Het gaat mij om boeken die ik leuk vind om te lezen, wie het geschreven heeft laat me koud. In het najaar verschijnt het nieuwe boek in de Cormoran Strike serie van Rowling en die ik zeker ga kopen!
LikeLike
Wat mij opvalt is dat er dus wel veelvuldig wordt opgeroepen om bepaalde auteurs te cancelen, en dat er ook collega-bloggers zijn die mij veroordelen omdat ik die auteurs niet cancel. Ik ben dus niet degene die cancelt, wel degene die vragen stelt over de cancelcultuur.
LikeLike
O nee, met de “jij” waarmee ik mijn bericht begon bedoelde ik niet jou persoonlijk! Ik had natuurlijk beter het algemene “Je” of “Men” moeten gebruiken, sorry!
Jij hebt vaker over woke geschreven en daar goede kanttekeningen bij gemaakt. Ik lees je blog erg graag!
LikeLike
Boeken worden in een bepaalde tijd geschreven en geven daar een beeld van. Dat geeft je de mogelijkheid om daar over na te denken. Daarom vind ik die cancel-cultuur maar een lastige. Want het gevaar sluipt er in dat er niets meer besproken kan worden, terwijl dat zo belangrijk is om een mening en een beeld te vormen.
LikeLike
Je hebt gelijk. Dat leer je als het goed is op school: literatuur lezen en begrijpen waarom een boek bij een bepaalde tijd hoort.
Waarom Max Havelaar en De Avonden ooit vernieuwend waren, bijvoorbeeld.
Cancelcultuur kan daarom ook niet over oude boeken gaan, wat mij betreft.
LikeLike
Ik vind dit bijzonder interessant! Je hebt goede punten. En inderdaad: hoe komt het dat dit boek niet onder vuur ligt, en sommige andere boeken wel? Wat maakt dat De eetclub blijkbaar niet zo wordt opgemerkt?
LikeLike
Ja, dat vraag ik me dus ook af! Wordt vervolgd!
LikeLike