Ik ben autistisch, dat weten de meeste mensen die mij kennen wel. Ik ken ook veel mensen met autisme, zowel digitaal als ‘in real life’. En als het gaat om autisme en lezen, dan vallen me een aantal dingen op. Ik zet ze hieronder voor je op een rijtje.

Disclaimer: natuurlijk geldt niet alles voor alle ASS’ers, en uiteraard zijn er ook dingen die bij mensen zonder autisme voorkomen. Ik deel hier enkel mijn observaties en het is dus geen absolute waarheid of wetenschappelijk bewezen.

Het eerste wat opvalt: we lezen enorm veel of we lezen absoluut niet. Daar zit geen middenweg in. Net zoals ons denken vaak zwart-wit is, is dat ook het geval met hobby’s. Iets is helemaal geweldig en we doen het (bijna) iedere dag, of iets is superstom/supersaai en we doen het dus nooit. Ik vermoed zelf dat dit komt omdat we ooit of een positieve of een negatieve ervaring rondom lezen hebben gehad. Het is namelijk best lastig om bij ons een ervaring om te buigen of te nuanceren. Tweede kansen zijn ook zeldzaam, zeker bij negatieve ervaringen. En dus lezen we of enorm veel of absoluut niet, zonder middenweg.

Nog iets wat opvalt: we hebben een voorkeur voor bepaalde genres. Opvallend veel ASS’ers lezen graag fantasy en detectives. Ook non-fictie is populair. We lezen relatief weinig drama/soap-achtige boeken. Ik vermoed zelf dat dit komt omdat we lezen om aan de verwarrende realiteit te ontsnappen. Fantasy en detectives kennen een aantal vaste elementen: bij fantasy is er magie, een strijd tussen goed en kwaad en veel goed uitgewerkte details. Bij detectives is er een misdaad, een slachtoffer en een speurder. Bij non-fictie is er een inleiding, een stuk diepgang en een conclusie. We houden van houvast, en genres met vaste kenmerken zijn dus erg fijn. Drama en soap vinden we vaak minder prettig, omdat ons eigen leven al best veel emoties en gedachten met zich meebrengt. De emoties van personages uit een boek passen er dan vaak niet meer bij.

Verder zijn we enorm trouw aan onze favoriete auteurs. Heeft een auteur precies die combinatie van elementen die de ASS’er fijn vindt? Dan is de ASS’er die auteur ook trouw tot ver na de dood van die auteur. Je doet ons dan ook geen groter plezier om steeds dezelfde personages op te voeren en die keer op keer iets anders te laten beleven. Overzicht, veiligheid, vertrouwdheid. Zeker als onze eigen wereld onzeker is, zijn dit soort boeken een enorme uitkomst en houvast.

In het kader van houvast en veiligheid: we herlezen graag boeken. Op die manier weten we zeker dat het boek ons gaat bevallen, en vaak beleven we er de tweede keer minstens zoveel plezier aan als de eerste keer. Dit komt omdat we dan al weten wat we kunnen verwachten, en dat geeft een zekere rust. We weten dat we het boek goed gaan vinden, want de vorige keer vonden we het ook goed. Logisch toch?

Ook in het kader houvast en veiligheid: we zijn dol op series. Series bieden ons steeds dezelfde personages die steeds net iets anders of net iets meer meemaken. Perfecte mix van veiligheid (personages, setting, ritme van het verhaal) en ‘iets nieuws’ (want ja, soms willen ook wij wel eens iets anders of iets nieuws, we moeten er alleen voor in de stemming zijn en niet overbelast zijn met andere dingen).

Wat me ook vaak opvalt: we houden vast aan onze principes, en lezen geen boeken die tegen onze principes in gaan. Iemand die in een boek een schilderij aanraakt terwijl dat niet mag? Nope, dat boek wordt afgewezen. Een personage dat vloekt terwijl jij gelovig bent? Weg met dat boek. Iemand die vreemd gaat terwijl de partner ziek is? Sodemieter op. Het voelt voor ons zo verkeerd om tegen dit soort principes in te gaan, dat we liever het boek wegleggen.

Tegelijkertijd (en dat zou je misschien niet verwachten na het vorige punt) zijn we heel open minded. We geven veel boeken een kans, en staan open voor de verhalen over LHBT’ers, mensen met een andere huidskleur of mensen die een andere achtergrond hebben dan wij. Zolang het boek niet tegen onze principes in druist (en soms zelfs als een boek tegen onze principes in druist) geven we het graag een kans.

Je kunt aan wat we lezen zien hoe het met ons gaat. Staan we open voor nieuwe boeken/auteurs, een genre wat ons niet altijd ligt of een compleet nieuw genre? Grote kans dat het goed met ons gaat. Willen we alleen maar boeken van bekende auteurs lezen, of ‘veilige’ onderwerpen/genres? Grote kans dat we met meer chaos/verandering dan gewoonlijk te maken hebben, of dat we gewoon niet zo lekker in ons vel zitten. Lezen we alleen nog maar boeken die we al honderd keer gelezen hebben? Verzamel de hulptroepen, het gaat niet goed met ons.

We vinden het fijn om boeken te lezen die eigenlijk niet voor onze kalenderleeftijd bedoeld zijn. Dit komt door iets wat leeftijdsdifferentiatie genoemd wordt. Het komt er simpel gezegd op neer dat je kalenderleeftijd niet altijd de leeftijd is waarop je vaardigheden zich bevinden. Zo kan iemand met ASS op cognitief gebied toe zijn aan volwassen boeken, maar op sociaal-emotioneel gebied bij de boeken voor kinderen of jongeren zitten. Om te zorgen dat wat we lezen aansluit bij onze behoeftes, lezen we dus graag in verschillende leeftijdscategorieën.

We nemen niet graag afscheid. Niet van boeken, niet van personages en niet van mensen in het echte leven. Wil je ons dus een plezier doen? Schrijf dan een serie waarin we van niemand afscheid hoeven te nemen, en zorg dat die serie eeuwig doorgaat.

We houden van fanfiction of we haten het, er is geen middenweg. Net zoals we van lezen houden of nooit lezen, is er iets vergelijkbaars met fanfiction. Fanfiction is fictie met dezelfde hoofdpersonen als in het originele verhaal en in dezelfde setting, maar ze maken andere dingen mee en vaak worden ook de verhoudingen tussen de mensen veranderd (zo zijn in de Harry Potter-boeken Harry en Draco vijanden, maar bestaat er fanfictie waarin ze bijzonder intiem met elkaar zijn). Er zijn ASS’ers die dit geweldig vinden, er zo veel mogelijk van lezen en het zelf ook schrijven, maar er zijn ook ASS’ers die het helemaal niets vinden. Schoenmaker, hou je bij je leest, dat idee. Ook hier: er is geen middenweg en het grijze gebied bestaat niet.

En tot slot: we praten graag over wat we lezen, en over wat anderen lezen. Boeken zijn een veilig onderwerp, waar we vaak veel vanaf weten. Daarnaast heeft iedereen wel eens een boek gelezen. Uiteraard loop je het risico dat we in een monoloog schieten over ons favoriete/laatst gelezen boek, maar hé, we doen wel een poging om contact te maken! 😉