Ik heb ooit Nederlands gestudeerd. Dan zou je verwachten dat ik dol ben op literatuur. Maar dat is niet het geval. Ik lees niet graag volwassen literatuur. Sterker nog, ik lees veel liever Young Adult, fantasy en thrillers. In deze blogpost ga ik proberen uit te leggen waarom.

Mijn weerstand tegen ‘volwassen literatuur’

Laat ik even beginnen met uitleggen waar mijn weerstand tegen volwassen literatuur vandaan komt. Tijdens mijn studie heb ik heel veel gelezen, en de boeken waar de docenten weg van waren, vond ik niets. En eigenlijk vond ik die boeken niets om precies de reden waarom zij er zo weg van waren: het hoogdravende taalgebruik, de gewoonte om in iedere zin vijftien verborgen motieven te moeten verstoppen en de eindeloze symboliek die werd toegedicht aan de verschillende literaire werken.

In alle eerlijkheid: ik twijfel eraan of die auteurs dat wel allemaal zo bedoelden toen ze dat boek schreven. Ik heb (ik denk op de middelbare school) een interview met Tim Krabbé gezien die vertelde hoe een scholiere bleef doorgaan op een bepaald motief in zijn boek ‘Het Gouden Ei’. Ze had namelijk een motief in het verhaal ontdekt dat Krabbé zelf nog niet gevonden had. Zijn antwoord was, nadat de scholiere haar motief en theorie uiteengezet had, ‘vanaf nu heb ik dat altijd zo bedoeld’.

Op de middelbare school hebben we het toen spraakmakende boek ‘Het Schnitzelparadijs’ van Khalid Boudou gelezen. Een van de dingen die mij daarin opviel was dat het ging om een kat met zeven levens. In Nederlands is het spreekwoord dat een kat negen levens heeft. Ik ging daar dus van alles achter zoeken (had ik misschien een cultuurverschil ontdekt tussen de Marrokkaanse en de Nederlandse cultuur? Was dit een spannend geheim motief in het verhaal? Was dit een aanwijzing dat er misschien al iets was gebeurd waardoor die kat twee levens had opgebruikt?), en toen Boudou op mijn school een schrijversbezoek aflegde, vroeg ik hem hiernaar. Wat bleek? Het was gewoon een foutje. Een foutje dat zowel hij als de redactie op de uitgeverij over het hoofd hadden gezien. En over 20-50 jaar schrijft er iemand een compleet essay, misschien wel een dissertatie, over hoe die zeven levens symbool staan voor x of y in het verhaal (dat jongeren uit achterstandswijken met 2-0 achterstaan, dat Marrokkaans-Nederlandse jongeren aantoonbaar minder kansen kregen, dat jongeren die in dezelfde positie zitten als Nourdip en Agnes allebei met 2-0 achterstaan in het leven…) terwijl het gewoon een simpel foutje is.

Daarnaast merk ik ook dat veel jonge auteurs denken dat ze iets heel vernieuwends doen (spoken word bijvoorbeeld), terwijl dat helemaal niet zo nieuw is: Lucebert deed het ook al, en hij behoorde tot de Vijftigers, een groep die in de jaren 50 van de vorige eeuw probeerde om de poëzie opnieuw uit te vinden omdat Tweede Wereldoorlog een stempel had gedrukt op de poëzie zoals we die tot dan toe kenden. De versroman grijpt terug tot op de Middeleeuwen, en die grote hype van afgelopen zomer, Barbenheimer? Jep, die ook.

En ten slotte is er nog iets wat me tegenstaat in volwassen literatuur: de thema’s die vaak spelen in het verhaal. Ik kan gewoon niet zo veel met een verhaal over iemand die vreemdgaat omdat hij/zij geen aantrekkingskracht meer voelt tot de eigen partner, om wat voor reden dan ook. Ik heb genoeg ervaring met depressies om te weten dat ik daar niet over wil lezen (ja het is ongetwijfeld heel mooi hoe iemand zijn/haar/diens zwartgallige gedachten opschrijft, maar dan toch vooral als het voor jouzelf een ver-van-je-bed-show is). Ik zit, hoe poëtisch beschreven ook, niet te wachten op andermans ellende.

Waarom thrillers en fantasy voor mij een uitzondering vormen

Maar waarom wil ik dan wel volwassen thrillers en volwassen fantasyboeken lezen, maar geen volwassen literatuur? Om te beginnen is het niet zo zwart-wit: ik lees niet alle fantasy voor volwassenen (De Wetten van de Magie van Terry Goodkind heb ik bijvoorbeeld geprobeerd maar ik kom er niet doorheen) en ook niet alle thrillers voor volwassenen. Sterker nog: ik ben behoorlijk kieskeurig in zowel mijn thriller- als mijn fantasy-voorkeuren. En ook in deze boeken kan de nodige ellende voorkomen, zeker in thrillers. Waarom wil ik dat dan wel lezen en literatuur niet?

Simpel: omdat de ellende dan een functie heeft in het verhaal. En ja, dat geldt ook voor de slepende zwaarmoedigheid in De Avonden, maar in een thriller is zoiets meestal een aanwijzing en in fantasy is het iets wat je, door innerlijke kracht, kunt overwinnen. In literatuur is die functie van zwaarmoedigheid ‘het verhaal zwaarmoedig maken om zo te etaleren hoe zwaar het leven is’. Ik lees om te ontsnappen uit mijn eigen ellende en zwaarmoedigheid, dan heb ik dus geen zin in de zwaarmoedigheid van een ander. Ik weet al dat het leven niet makkelijk is, en ik lees juist om daar niet in te verzuipen. Dan helpt het niet als de hoofdpersoon ook aan het verzuipen is, zeg maar.

Daarnaast speelt ook mee dat de zwaarmoedigheid niet ‘het hoofdthema’ is in het verhaal, dat is namelijk de slechterik vangen (thrillers) of verslaan (fantasy). En thrillers of fantasy waarbij die zwaarmoedigheid te veel overheerst (Scandinavische thrillers zijn daar erg goed in, net als de Spiegelpassante-serie en de Touching Juliette-serie), die lees ik dus niet. In literatuur is die zwaarmoedigheid en het gesleep juist wel de hoofdmoot, en dat doet mijn mentale gezondheid geen goed, zo heb ik ervaren.

En wat ook meespeelt: zowel thrillers als fantasy kennen een bepaalde opbouw en regels waar een auteur zich aan ‘moet’ houden (je kunt geen moordmysterie schrijven zonder lijk bijvoorbeeld), en die regels en opbouw zorgen voor een bepaald patroon in het verhaal. Dat maakt het verhaal voorspelbaarder, en dus voor mij fijner om te lezen.

Waarom ik liever Young Adult-boeken lees

Goed, dan de Young Adult-boeken. Bij die boeken kan ik vaak wel de literatuur hebben en kan ik dingen die ik in een volwassen roman niet waardeer vaak wel waarderen. Hoe komt dat?

Ten eerste omdat de personages in boeken voor jongeren iets strijdbaarder zijn tegen hun eigen zwaarmoedigheid, of de personages stappen wat eerder over emoties heen om iets/iemand toch een kans te geven. Het draait in die boeken iets meer om ontwikkeling en iets minder om ‘status quo’ en daarin blijven hangen. Ik weet van mezelf dat ik dat ook kan doen, dus ik probeer boeken waarin mensen te veel blijven hangen in hun emoties te mijden.

Ten tweede omdat het er in deze boeken vaak iets dikker bovenop ligt hoe het zit, of er volgt een duidelijke uitleg ergens in het verhaal (tussendoor: er zit een verschil tussen ‘uitleg’ en ‘een lesje’). Daardoor lezen de boeken voor mij iets makkelijker, omdat ik het soms lastig vind om subtiele hints op te pikken. Dan is het fijn als die wat duidelijker zijn.

En tot slot: ik lees om te ontspannen en te ontsnappen. En dat gaat voor mij nou eenmaal makkelijker met Young Adult, thrillers of fantasy (of een combinatie van die drie) dan met literatuur. Voor mij is dit de manier om van het lezen en de verhalen te blijven genieten. Voor een ander zal dat een genre zijn waar ik weinig tot niets mee heb (literatuur bijvoorbeeld 😉 ). Dit is hoe het voor mij werkt, en dat is het belangrijkste: dat je ontdekt wat jij nodig hebt om te blijven lezen.