Het verhaal

Sara Kroos kampt al sinds haar jeugd met psychische en psychosomatische problemen als gevolg van seksueel misbruik. Wanneer dat trauma naar boven komt en ze er niet meer omheen kan, laat ze zich opnemen in een GGZ-kliniek. Het is de bedoeling dat ze daar therapie krijgt om met haar trauma om te gaan, maar de therapeute die het belangrijkste stuk van de behandeling doet, maakt misbruik van de kwetsbaarheid die Kroos laat zien en begint een ‘relatie’* met haar. Alle mechanismes die de therapeut als geen ander kent, treden weer in werking. Kroos is te ziek om te zien hoe schadelijk deze vrouw voor haar is, en de therapeut blijft de ‘relatie’ voortzetten. Ook de kliniek grijpt niet in, terwijl zij op de hoogte zijn van de overdrachtgevoelens en het feit dat ernaar ‘gehandeld’ is.

Het netwerk van Kroos, met haar vrouw Daan voorop, doet hun uiterste best om hun geliefde Sara levend en wel uit de kliniek te halen. Maar zij moeten daarvoor niet alleen in gevecht met de kliniek, maar ook met de ziekte van Kroos.

Uit haar voorstellingen en de media weten we dat Kroos bekend is met psychische problematiek. Hoe diep ze is gegaan om zichzelf terug te vinden, dat wisten we niet. Dit is het verhaal van Sara Kroos, en het gaat over hoe zij het beleefd heeft.

Mijn mening

Dit is een boek vol triggers (onder andere automutilatie, suicide, trauma en misbruik), maar het is wel een belangrijk boek. Het vertelt namelijk niet alleen over het mechanisme van misbruik en hoe ingewikkeld dat in elkaar kan zitten, maar ook over de fouten en blinde vlekken van de GGZ. Daarnaast laat het goed zien hoe uitputtend traumatherapie kan zijn, en hoe therapie hoort te werken, wat het hoort te doen. Ook is voor iedereen met een beetje GGZ-ervaring duidelijk waar de therapeut al de mist in ging. Kroos krijgt namelijk schematherapie, en onderdeel daarvan is dat je leert om het ‘gezonde’ deel het ‘zieke’ of ‘beschadigde’ deel te laten helpen, in plaats van hulp van buitenaf. Dat lukte Kroos niet, en daar had de therapeut al in moeten grijpen en de casus moeten bespreken in een overleg, intervisiegesprek of supervisiegesprek.

Kroos noemt de eerste dader Voldemort (die slechterik zonder neus uit Harry Potter). Nou, als de eerste dader Voldemort is, dan is de therapeute Omber/Umbridge, met de kliniek als Ministerie van Toverkunst. Kroos haar vrouw, Daan, is Harry Potter zelf, vechtend voor de waarheid en vechtend tegen de bierkaai. Mensenlief, wat hebben zowel Kroos als haar vrouw, ieder op hun eigen manier, een kracht en doorzettingsvermogen getoond.

Het liefdesliedje Lentezon uit de show Zonder Verdoving heeft voor mij dan ook een extra laag gekregen na het lezen van dit boek. Uit de show wisten we al dat Kroos was opgenomen en dat het duidelijk was dat ze haar vrouw diep dankbaar was dat deze naast haar bleef staan, maar hoe ziek ze was en hoe de relatie op het spel is gezet door de therapeute, dat is pas na dit boek duidelijk. Ook de tekst ‘laat me huilen als de wolven ik ben pas helder als ik jank’ uit het liedje Zigeuner valt op haar plek: iedere keer als ze begint te huilen in de kliniek, stopt het destructieve gedrag en komt haar gezonde kant naar boven. Huilen spreekt haar gezonde kant aan en laat haar helen, zo lijkt het. Sowieso vallen een aantal teksten op hun plek, of krijgen een extra laag door het lezen van dit boek, met name uit haar laatste shows. Ik ben hier, Dan weet ik waar jij bent, Pas jaren later…

Wat me opviel in het verhaal van Kroos, was het feit dat ze regelmatig nog wat humor in het boek weet te gooien. Veel van de humor is in de stijl van haar voorstellingen (die lach die een beetje schuurt, omdat je eigenlijk lacht om iets wat helemaal niet grappig is). Daarnaast vond ik het ook opvallend hoeveel zelfinzicht en zelfreflectie ze toont in dit verhaal. Kroos is eerlijk, vooral naar zichzelf, en dat kan ik enorm waarderen in dit boek. Het is duidelijk dat ze probeert te leren van het verleden, om dingen anders te doen, maar dat ze nog niet goed weet hoe. Dat is niet erg, vind ik. Het feit dat er een intrinsieke motivatie is, is in mijn ogen veel belangrijker.

Kroos is ook eerlijk over therapie, medicatie en hoe het is om opgenomen te zijn. Eerlijker dan bijvoorbeeld Anita wordt opgenomen (waar men het bijvoorbeeld niet heeft over de nawerking van therapie, de bijwerkingen van medicatie en de separeer altijd wat vrolijker wordt neergezet – en met kleren aan). Het boek zit eerder in de lijn van PAAZ van Myrthe van der Meer, al is dat boek meer richting fictie en dit verhaal goed leesbare non-fictie. Want Kroos heeft duidelijk een talig talent, waarmee ze haar verhaal op een duidelijke en goed leesbare manier voor het voetlicht weet te brengen.

Onderdeel van dat verhaal is ook haar netwerk, dat te dealen had met een kliniek die probeerde om de ‘relatie’ tussen de therapeut en Kroos mooier neer te zetten dan het daadwerkelijk was. Kroos werd door de therapeut geïnstrueerd hoe ze moest liegen en hoe ze de kliniek uit moest glippen, zodat ze samen konden zijn. In een gesprek tussen Daan (de vrouw van Kroos), Astrid Joosten en Karin Bloemen (signaalpersonen voor Kroos) probeerde de kliniek de leugens van de therapeut te verdedigen. Nee, er was maar twee keer contact geweest buiten de deuren van de kliniek, en dat was om te zeggen dat er niet naar de gevoelens gehandeld kon worden, dus er was niets aan de hand. Waarop Joosten gezegd heeft (Daan heeft al deze gesprekken opgenomen, heel verstandig van haar!): “Zeggen dat iets niet kan kun je ook in ‘e’en keer doen, daar heb je geen twee afspraken voor nodig h’e, en ook nog eens buiten de kliniek”. Joosten wordt door Kroos dan ook omschreven als “het meest charmante bullshitalarm dat dit land ooit gekend heeft.”

De kliniek is in mijn ogen dan ook minstens zoveel te verwijten als de therapeut zelf. De therapeut had moeten zien dat het overdrachtgevoelens waren, en had, zoals ik eerder al noemde, ook moeten ingrijpen toen het Kroos steeds maar niet lukte om het gezonde deel aan te spreken tijdens de imaginaire rescripting. De kliniek had in moeten grijpen toen de relatie aan het licht kwam, en had moeten zorgen dat de therapeut zich aan de afspraken hield. Ook het feit dat de therapeut wel mocht komen praten over het hele gebeuren en Kroos niet vind ik kwalijk. Tel daar nog even bij op dat Kroos daar niet voor haar zweetvoeten zat, maar voor haar mentale welzijn. Kroos was ziek, en de therapeut en de kliniek hebben haar nog zieker gemaakt.

Ben je niet bekend met de GGZ dan is dit boek even aanpoten. Ook wel eens fijn voor de mensen met bijzondere hersens, dat we de norm zijn. Het boek staat namelijk bol van de termen en ongeschreven afspraken die voor een gezond mens bijzonder kunnen aanvoelen, maar die voor mensen die wat ervaring hebben in de GGZ volkomen normaal zijn. Wil je dus weten waar jij valt tussen ‘neurotypical’ en ‘bijzonder’, lees dan dit boek even en vraag je af hoe normaal jij het zou vinden om therapie te krijgen op je slaapkamer, om er van uit te gaan dat je weer ziek kan worden en dus daar een plan voor moet hebben en hoe normaal jij je nog voelt zonder mobieltje en met een kleurplaat in plaats van je werk. Dit boek is dan ook in mijn optiek een aanvulling op de lijst Neurotypical Leeshuiswerk.

In het boek zit ook een hoofdstuk van Albert de Beer (dat is de beer op de voorkant, en de beer die ook mee was naar alle therapieën in de kliniek). Wat me opvalt is dat dit het hoofdstuk is met het meeste afstand, soms zelfs merendeels helicopterview. Het lijkt alsof Kroos door Albert een stem te geven, zelf met wat meer afstand naar het hele gebeuren kan kijken. Ik zou haar gunnen dat ze dat ook kan zonder Albert, maar ik begrijp ook waarom ze Albert daar (nu nog) voor nodig heeft.

Wat ontzettend dapper, moedig en supersterk dat ze dit boek heeft kunnen en durven schrijven en publiceren. Het gaat namelijk niet alleen over misbruik, maar ook, vooral, over de strijd van iemand die misbruikt is. Hoe werkt misbruik, waarom grijpt degene die misbruikt wordt niet in en wat gaat er in het hoofd van de misbruikte om? Daar geeft Kroos een heel eerlijk inkijkje in.

Er bestaat ook een luisterboek, maar dat is niet door Sara zelf voorgelezen. Bij navraag (ik wilde voorkomen dat ik iets in zou vullen) bleek dat ze iemand wilde die het verhaal met meer afstand kon voorlezen, en dat kan ze zelf niet. Als luisteraar vind ik dat jammer, want Sara heeft een mooie stem en zelf voorgelezen boeken hebben toch vaak iets extra’s, maar als mens kan ik het goed begrijpen, zeker na het lezen van het boek.

*Ik gebruik hier het woord ‘relatie’ bewust tussen aanhalingstekens, bij gebrek aan betere manier om het kort en bondig te omschrijven. In mijn ogen is de ‘liefdesrelatie’ tussen Kroos en haar therapeut nooit normaal of gezond geweest.