Ja, ik hou van boeken en ik hou van lezen. Maar zoals in iedere goede relatie kunnen er nog steeds irritatiefactortjes zijn. Vandaag deel ik een aantal van mijn boekige irritatiefactortjes!

Iemand vraagt wat je favoriete boek is. Sorry hoor, maar je vraagt toch ook niet aan een ouder wie diens favoriete kind is? Hoe moet ik dan gaan kiezen welk van de meer dan honderd boeken die ik per jaar lees mijn favoriete boek is? Dat is toch gewoon een onmogelijke vraag?

De auteur komt met een ‘deus ex machina’. Deus ex machina is de literaire/wetenschappelijke term voor ‘dat is te toevallig’ of het spreekwoordelijke konijn uit de dito hoge hoed. In feite is dit een noodgreep van de auteur of een zwaktebod, en in mijn ogen een blijk van disrespect voor de lezer.

Het plot wordt niet goed uitgewerkt. Ken je dat? Dat er in een verhaal diverse heel interessante personages zitten, maar die dan niet de verhaallijn krijgen die ze verdienen? Of dat het plot echt een goed idee was, maar dat de uitwerking minder diepgang heeft dan een oude Baantjer-aflevering? Juist. Dat vind ik dus echt een enorme afknapper!

Beloftes of verwachtingen op achterflap worden niet waargemaakt. Dit vind ik een heel irritante, want de flaptekst speelt een grote rol in mijn beslissingsproces of ik een boek meeneem (uit de bieb) of koop (in een winkel). Als er dan op de achterflap wordt gezet ‘iedereen heeft dingen die hij of zij verborgen wil houden’ of ‘geheimen zijn er om ontdekt te worden’ of iets in die trant, dan verwacht ik dat het boek dus (op zijn minst gedeeltelijk) daarover gaat. Niet dat al die geheimen opeens spontaan geopenbaard worden en verder 0 betekenis hebben in het verhaal. Ik vind dat eigenlijk een vorm van misleiding, om het dan wel zo op de achterflap te zetten.

Lesjes. Aarrgghh! Dit is echt een enorm irritant ding: je hebt een prima boek te pakken, maar aan het eind blijkt dat de auteur graag het boek verpest door er een hoofdstuk aan toe te voegen waaruit blijkt dat het hele boek eigenlij een lesje maatschappijleer of burgerschap is, waardoor het hele verhaal eigenlijk een verkapt schoolboek is. Als ik een bakvisroman wil lezen, pak ik wel een kostschoolpocketje, dankjewel.

De hoofdpersoon komt spontaan ‘tot inzicht’. In het verlengde van het bovenstaande punt: hoofdpersonen die spontaan ‘tot inzicht’ komen. Dit is alleen toegestaan in een bakvisromanof iets van gelijke strekking. Bij ieder ander boek is het onrealistisch en irritant. Helaas hebben sommige auteurs hier nog wel eens een handje van, met name als het gaat om jongerenboeken/YA-romans. Dan willen auteurs zowel een spannende verhaal schrijven als de jongeren ‘een levensles meegeven’. Ja, dat werkt dus niet, dan kruipt er zo’n belerend toontje in je boek en dat is gewoon irritant.

Autistische personages worden op een verkeerde of stereotype manier neergezet. Dit is voor mij echt een enorme irritatiefactor. Ten eerste omdat ik toch mag hopen dat er ook bij auteurs wel wat voortschrijdend inzicht is geweest sinds Hond in de Nacht, en ten tweede omdat zo’n boek ondertussen wel bijdraagt aan alle vooroordelen waar ik tegenop moet boksen. Ik heb hier overigens al eens een uitgebreide blogpost over geschreven, dus voor meer uitleg verwijs ik je graag daarheen.

Het boek is een slappe imitatie van een ander boek. Natuurlijk zie je, zodra er een boek razend populair is, dat bijna alle uitgeverijen met een vergelijkbaar boek proberen te komen. Soms zit daar genoeg variatie in dat het toch een nieuw en ander verhaal is, maar bij andere boeken zie je zo duidelijk dat het een slechte poging tot het evenaren van het succes is, dat het gewoon zielig is. Om even een paar fictieve voorbeelden te geven: een boekenserie met ‘de acht broers’ als titel, een oudere rechercheur met een lange jas, een hoedje en werkzaam in Utrecht (waar hij regelmatig naar een cafeetje in de rosse buurt gaat) of een verhaal over een jongere die, als hij/zij zeven opdrachten uitvoert koning kan worden van een fictief land waarin diverse maatschappelijke problemen die toevallig ook in onze maatschappij spelen worden vertaald naar die zeven problemen die de jongere moet gaan oplossen. Sorry, maar dat is wel heel erg doorzichtig meeliften op het succes van een ander.

De auteur heeft iets te veel inspiratie ‘geleend’ bij een andere auteur. Als er opeens een remake van de Hongerspelen het verhaal in wordt geloodst (ja, echt tegengekomen) in vrijwel letterlijk dezelfde setting (bosgebied, schuilen in een grot, boog met pijlen, geroosterde eekhoorns eten – ja, het zat allemaal in hetzelfde boek en dat was niet De Hongerspelen of een van de vervolgen), dan vind ik dat jammer. Zeker als een auteur verder heel goed is in het scheppen van een eigen wereld en sfeer.

De vertaling loopt niet lekker. Soms zie je dat een boek na het geen zorgvuldige redactie heeft gekregen. En dat is prima als de vertaler goed kan vertalen, maar ik kom ook boeken tegen waarin er net iets te veel spreektaal letterlijk vertaald is, in plaats van het passende alternatief in het Nederlands te zoeken. Of dat een grammaticale constructie net niet lekker loopt, omdat een woord op de ‘verkeerde’ plaats in de zin staat.

Er staan taal- en spelfouten in het boek. Dit vind ik ontzettend irritant: een boek vol taal- en spelfouten. En dan kun je nog zo’n goed verhaal of idee hebben, maar als het te veel moeite is voor jou of je redacteur om het verhaal even te checken op taal- en spelfouten, dan ben ik snel klaar met het boek.

De auteur probeert literair te doen. Sommige boeken zijn niet literair, dat weten we allemaal. En die boeken lees je meestal ook niet voor de literaire waarde, maar voor het entertainment of het feel-good-aspect. Als er dan opeens een paar zinnen tussendoor komen die te doordacht, te gestileerd en te gekunsteld zijn (en daarmee voor een stijlbreuk zorgen met de rest van het verhaal), dan geeft dat een raar gevoel. Een beetje zoals wanneer mensen opeens pimpelpaars met oranje stippen worden. En sorry, maar ik vind dat dus niet zo’n prettig gevoel, dus dan haak ik af.