Het is iets wat vaak voorkomt, maar waar je maar weinig mensen over hoort. Mensen die wel lezen, maar zich schamen voor wat ze lezen (of wat ze niet lezen). En dus zeggen dat ze die boeken niet gelezen hebben (als het om pulpboeken gaat) of zeggen dat ze die boeken juist wel gelezen hebben (als het om hoog-gewaardeerde/literaire werken gaat). Er is dan sprake van ‘lees-schaamte’.

Je schamen voor wat je leest

Er zijn boeken waarvan je liever niet toegeeft dat je ze leest. Vaak zijn dit boeken waar een beetje op neergekeken wordt, of boeken waar een bepaald taboe op zit. Op dit moment zijn er veel mensen die De Zeven Zussen lezen, maar dat niet durven toe te geven. Doordat de grote kranten en gerenommeerde tijdschriften er geen aandacht aan geven, denken veel mensen dat het boeken zijn om op neer te kijken. Tegelijkertijd gaan de boeken als warme broodjes over de toonbank en staat de serie al twee jaar achter elkaar in de top-10 van best verkochte boeken. Je kunt je dus afvragen hoe erg het is als je deze boeken leest, aangezien ze door heel veel mensen gelezen worden (en het is nou niet bepaald Mein Kampf ofzo).

Op een boek als Mein Kampf zit namelijk wél een flink taboe, net als op de hype van een paar zomers geleden: de Vijftig Tinten Grijs-serie. In deze serie gaat een jonge vrouw een relatie aan met een machtige zakenman. En niet zomaar een relatie, een SM-relatie. Dit is een vrij groot taboe, en ik denk dat als de auteur nu bij de uitgeverij kwam met deze serie, men zich er niet aan zou willen branden, gezien de hele #metoo-discussie. Toch lagen ze een paar zomers geleden in stapels in de boekhandels. Iedereen had er een mening over, of ze het nou hadden gelezen of niet. Het duurde ook even voor mensen er eerlijk voor uitkwamen dat ze deze boeken gelezen hadden.

Een derde categorie boeken waarvan mensen zich ervoor schamen dat ze ze lezen, zijn boeken uit de bouquet-reeks of vergelijkbare boeken. Dit is een typisch geval van boeken waar mensen op neerkijken. Zo erg zelfs, dat ze vaak liever zeggen dat ze niet lezen dan zeggen dat ze dit soort boeken lezen. Dit is wat schaamte betreft vaak de overtreffende trap van de twee soorten boeken die ik hierboven omschreef.

Je schamen voor wat je niet leest

Dit is eigenlijk het omgekeerde van je schamen voor wat je leest, en iedereen kent het wel: van die boeken ‘die je gelezen moet hebben’. Maar boeken ‘die je gelezen moet hebben’ zijn gewoon niet altijd de leukste boeken. Denk bijvoorbeeld aan De Avonden van Gerard Reve, de boeken van Harry Mulisch of een willekeurige winnaar van een literaire prijs. Met name hogeropgeleiden vinden van zichzelf en van anderen vaak dat ze die boeken moeten lezen of gelezen moeten hebben, ‘omdat dat zo hoort’. Lezen ze die boeken niet, dan komen ze daar niet eerlijk voor uit, omdat ze dan buiten de groep vallen.

Je ziet het overigens ook met modernere boeken, bijvoorbeeld met De Hongerspelen of Love, Simon. Die boeken zijn zo’n enorme hit, dat mensen minder makkelijk toegeven dat ze de boeken niet gelezen hebben. Toch lijkt het alsof het makkelijker is om toe te geven dat je deze boeken niet gelezen hebt, omdat er minder hard op wordt neergekeken als je deze boeken niet gelezen hebt (en in sommige kringen wordt er juist op neergekeken als je ze leest – en dan zitten we weer bij schamen voor wat je wel leest).

Mijn mening over ‘lees-schaamte’

Tijdens mijn studie merkte ik voor het eerst dat er sprake was van lees-schaamte. Ik heb Nederlands gestudeerd, en het was nogal een doodzonde om te zeggen dat bepaalde boeken je niet aanspraken. Je studeerde Nederlands en dus vond je Reve, Mulisch, Grunberg en Mutsaers geweldig. Op Herman Koch en Tommy Wieringa mocht je gek genoeg wel neerkijken, en jeugdboeken en thrillers waren dus helemaal fout. We kregen zelfs les in ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur en literatuur. Iets wat ik niet snapte, want lezen is toch sowieso goed?

En dat is dus ook mijn mening: lezen is gewoon goed voor je. Het maakt niet uit wat je leest en het maakt eigenlijk ook niet uit of je boeken leest of boeken luistert. Als je maar leest. Dus gooi je schaamte overboord en lees wat je wil, waar je wil en wanneer je maar wil. Laten we stoppen met elkaar en onszelf te veroordelen om wat we lezen, en blij zijn dat we lezen.