Ik lees en luister veel boeken, en daar zitten ook veel vertaalde boeken tussen. Soms is niet meteen duidelijk uit welk land een boek komt (als ik niet kijk waar het boek oorspronkelijk is uitgegeven). Het komt zelfs voor dat een boek gesitueerd is in het ene land, maar geschreven is door een auteur uit een ander land. Hoe kan ik dan toch herkennen uit welk land een boek komt?

Voor alle duidelijkheid: ik vind het leuk om dit soort dingen te ontdekken, op te sporen. Wat ik hier omschrijf zijn mijn eigen observaties, geen wet van meden en persen.

Bomen. Ik weet niet hoe het in de rest van de wereld is, maar bomen in Nederland zijn doorgaans de eerste paar meter ‘stam zonder zijtakken’. En ze zijn ook meestal niet heel dik. Dus mensen die probleemloos in bomen klimmen of zich achter een boom verstoppen en dan volledig onzichtbaar zijn, dat is altijd een bijzondere lees-ervaring. Het is namelijk best een kunst om razendsnel in een boom te klimmen zonder zijtakken.

Eten. Heel vaak kan ik aan het eten in het boek zien uit welk land de auteur komt. Ja, echt. Niet alleen aan de gerechten zelf, maar ook aan de manier van bereiden. In Duitsland wordt bijvoorbeeld veel ‘from scratch’ gekookt en gebakken. Die pakken cakemix en wereldgerechten die bij ons in de supermarkt staan, die kennen ze daar niet. In de UK hebben ze afhaal-Indiaas zoals wij afhaal-Chinees hebben, ze eten er veel melkchocola, en kruidenthee moet je met een lantaarntje zoeken (pepermunt is je grootste kanshebber). Bij onze zuiderburen is alcoholgebruik veel normaler dan bij ons, ook bij de lunch. Daarnaast is die lunch veel vaker warm dan bij ons. In Frankrijk is vegetarisch eten zeldzaam, en in Amerika kennen ze een veel groter aantal ontbijtgerechten dan bij ons. Wafels met gefrituurde kip, iemand?

Autorijden. In de VS mogen jongeren vanaf 16 jaar hun rijbewijs halen (waar ze, afhankelijk van de staat, ook meteen grote campers mee mogen besturen), in de UK vanaf 17. Verhalen waarin tieners autorijden komen dus meestal uit deze landen. Ik heb zelfs boekjes in huis waarin de leeftijden van de autorijdende tieners twee jaar zijn opgeschroefd, zodat het binnen de Nederlandse/Vlaamse normen zou vallen. En daardoor kwam het leeftijdsverschil wel weer wat bijzonder over, want opeens zat er in plaats van 2-3 jaar 4-5 jaar tussen broers en zussen, maar de kinderen die daarna kwamen zitten qua leeftijd veel dichter op elkaar, dus was die oudste dan een vroegkomertje? Waren de ouders als tieners al zwanger? Nee, de leeftijden zijn aangepast aan de wetgeving hier 😉

Schooluniformen. In Nederland zijn schooluniformen en kledingeisen op school ongebruikelijk, maar in België zijn er bijvoorbeeld wel kleding-eisen bij een aantal scholen. In de UK kom je een school niet in zonder uniform en in de VS zijn school-uniformen vaak een statussymbool (want alleen scholieren van dure particuliere scholen dragen ze). Als er dus sprake is van een schooluniform, weet ik al snel uit welk land een boek komt, afhankelijk van de context.

Personeel in huis. Iemand die de hele dag bezig is om het huis schoon te maken, de was te doen, voor de kinderen zorgt en eten te koken terwijl hij/zij daar niet zelf woont, dat is een fenomeen dat we in Nederland niet echt kennen. In Zuid-Afrika en in de VS was/is dit gebruikelijker, en zit er vaak ook een verschil in huidskleur en/of inkomen tussen de mensen die deze taken uitvoeren en de mensen die deze mensen in dienst hebben. In ouderwetse boekjes (die waarin ook de leeftijden van de autorijdende tieners zijn aangepast) zijn de kleur- en inkomensverschillen vaak weggepoetst in de vertaling, maar als je goed tussen de regels door leest (zeker met de ogen van een volwassene) kun je het toch terugvinden.

Schelden en vloeken. Geen idee waarom, maar Nederlands is de enige taal die graag dodelijke ziektes als scheldwoord gebruikt. In het Engels komt veel vaker ‘fuck you’ voor dan bij ons, en het woord ‘asshole’ heeft een andere lading dan ons ‘klootzak’. Daarnaast valt me in Engelse fantasy op hoe creatief de vloeken en verwensingen zijn, zeker high fantasy. ‘Merlijns harige tangaslip’ (Harry Potter), ‘Seven Hells’ en ‘Moge de duivel in je kont pissen’ (A Game of Thrones) en ‘Bij de ketel’ (Hof van Doorns en Rozen) of ‘Bij de Wyrd’ (De Glazen Troon).

Welk klein detail maakt dat jij weet uit welk land een boek komt?