Er is dit jaar nogal wat gedoe over de NS publieksprijs. Stemmen zouden gemanipuleerd zijn, de stemming lag zelfs een poosje stil en inmiddels is er besloten om de prijs helemaal niet meer uit te reiken. Wat is daar aan de hand en hoe nu verder?

De NS Publieksprijs

Ieder jaar wordt de NS Publieksprijs uitgereikt aan ‘het beste boek van het jaar’. De zes best verkochte Nederlandse boeken (oorspronkelijk in het Nederlands geschreven, dus geen vertalingen) die niet eerder genomineerd zijn voor de prijs, verschenen zijn tussen 1 juli van het jaar ervoor en 1 juli van het lopende jaar, vallen onder fictie of factie (feiten maar dan verhalend verteld), geschreven zijn voor volwassenen en die verkocht zijn voor een prijs boven de 3,75 euro worden genomineerd. Dit jaar waren dat

• Amalia van Claudia de Breij
• De heks van Limbricht van Susan Smit
• De nachtdienst van Esther Verhoef
• Dwaalspoor van Suzanne Vermeer
• Fortuna’s kinderen van Annejet van der Zijl
• Master your mindset van Michael Pilarczyk

De winnaar krijgt een bedrag van 7500 euro en een jaar lang gratis eerste klas reizen, plus (gratis) exposure (reclame dus) in alle treinen. Ook krijgt de winnaar een beeldje van Jeroen Henneman.

Naast de genomineerden kun je ook stemmen op een boek dat aan dezelfde criteria voldoet, maar misschien (al dan niet onterecht) minder goed verkocht is dan die zes genomineerde boeken. Een wildcard, zeg maar.

De waarde van de NS Publieksprijs

Zoals je aan het prijzengeld kunt zien, is de NS Publieksprijs geen prijs die je voor het prijzengeld wint. Er zijn literaire prijzen met een veel hoger geldbedrag, tot wel en (royaal) jaarinkomen. Wat maakt dan dat deze prijs toch zo waardevol is?

Simpel: de gratis publiciteit die erbij komt kijken. Als jij de NS Publieksprijs wint, zit daar een flinke hoeveelheid (gratis) publiciteit aan vast, en alle stationsboekwinkels (en dat zijn er nogal wat) zorgen dat ze jouw boek op voorraad hebben. Dit is dus geen prijs die je wil winnen omdat er zo veel prijzengeld aan vast zit, maar vanwege de gratis exposure waar je als auteur weinig tot niets voor hoeft te doen.

Het gedoe bij de NS Publieksprijs 2022

Wat was er nou aan de hand bij de NS Publieksprijs van 2022? Ik noemde eerder al dat er de mogelijkheid was om een wildcard te vergeven. De leider van Forum voor Democratie, Thierry Baudet, heeft ook een boek geschreven. Zijn aanhangers hebben massaal op dat boek gestemd, iets wat mogelijk was omdat er bij het stemmen enkel een mailadres werd gevraagd. Dat mailadres hoefde niet bevestigd te worden, en er werd bijvoorbeeld ook niet op IP-adressen gecontroleerd, of gecheckt of de mailadressen niet allemaal van een en dezelfde persoon waren.

Het doel van deze stemmen was natuurlijk om het boek van Baudet met een wildcard de prijs in te loodsen (mogelijk ook om dit boek te laten winnen) en zo mee te liften op alle gratis exposure (en in het verlengde daarvan meer boeken te verkopen om zo meer mensen van de boodschap van Baudet te overtuigen).

Hoe zat die manipulatie in elkaar?

Nou, eigenlijk heel simpel. Ik zei als dat er weinig tot niet gecontroleerd wordt op het mailadres dat er gebruikt wordt voor het stemmen. Je kon dus met 1 mailadres rustig meerdere stemmen uitbrengen zonder dat er een haan naar kraaide. Je kon ook met het mailadres van een ander stemmen. Vele mensen hebben dus (mogelijk meerdere keren) gestemd met een mailadres dat (mogelijk) niet van hen was. Toen er berichten kwamen dat de mailadressen van politici werden gebruikt om te stemmen, is de stemprocedure stilgelegd.

Hoe nu verder?

Voor dit jaar is de verkiezing stopgezet, en het prijzengeld (die 7500 euro) wordt verdeeld onder de 6 genomineerden. Volgens CPNB zijn de genomineerden gebaad bij een eerlijke procedure, en die kunnen ze nu niet garanderen.

Maar voor volgend jaar moet CPNB toch even gaan kijken naar de stemprocedure: hoe gaan ze voorkomen dat mensen weer misbruik gaan maken van de mogelijkheden om zelf ook boeken te nomineren en/of om genomineerde boeken een oneerlijke voorsprong te geven? Ik denk dat de eenvoudigste oplossing is om 1) maar één stem per mailadres toe te staan en 2) dat je je stem moet bevestigen door op een link te klikken of iets dergelijks (dus dat je stem pas echt geldt als je op die link hebt geklikt). Natuurlijk kan er dan nog wel wat gefraudeerd worden, maar waarschijnlijk niet meer in zulke grote getale als dat dit jaar is gebeurd.