De laatste tijd valt me steeds vaker op dat de hoofdstukken in recente boeken vrij kort zijn. Vooral bij thrillers is het opvallend: vaak gebruikt de auteur maar een of twee pagina’s voor een hoofdstuk. Hoe komt dat, en waarom doen auteurs dat?

Gamification

De bekendste auteur die gebruik maakt van zulke korte hoofdstukken is denk ik wel M. J. Arlidge. In zijn Helen Grace-serie maakt hij gebruik van ultra-korte hoofdstukken die van cliffhanger naar cliffhanger gaan, en waar de plotwendingen elkaar zo snel opvolgen dat het voor de lezer amper bij te houden is. Feit is dat deze stijl wel veel mensen aan het lezen krijgt, en ik vermoed dat een deel van het succes van zijn boeken zit in de korte hoofdstukken. Een hoofdstuk dat uit is, dat werkt in op ons beloningssysteem, en net als bij games: hoe meer beloningen onze hersenen krijgen, hoe makkelijker we door blijven gaan. Arligde heeft met zijn schrijfstijl een vorm van gamification toegepast in het lezen van een boek.

Gamification, voor iedereen die het heeft gemist, is het implementeren van die elementen die videogames zo succesvol maken (en die dus inwerken op je beloningssysteem) in situaties die in eerste instantie geen game zijn. Een van de bekendste en meest succesvolle voorbeelden hiervan is Pokemon Go, waarbij spelers werden aangemoedigd om zo veel mogelijk te lopen. Door te lopen kom je Pokemon tegen die je kunt vangen met Pokebals. Pokebals op? Loop naar de dichtstbijzijnde Pokestop om meer ballen te halen. Krijg je een ei om uit te broeden? Dat doe je door een x aantal kilometers te lopen (2, 5, 7 of 10). Hoe meer kilometers je moet lopen, hoe zeldzamer de Pokemon die uit het ei komt (over het algemeen dan… Margikarp!). Toen dit spel net uit was liepen mensen ongemerkt zo veel kilometers dat ze er spierpijn van kregen (en Amerikanen moesten eindelijk het metriek stelsel gaan leren 😉 ).

Bij het lezen van boeken bestaan de korte-termijn-beloningen (die je aan het lezen houden) voor veel mensen uit het feit dat ze een hoofdstuk uit hebben gelezen of dat er een plotwending komt. Met name die laatste maakt dat je door wil blijven lezen. Arlidge heeft dat goed door, en heeft een succesvolle thrillerreeks opgezet waarbij de boeken uit extreem korte hoofdstukken bestaan en bijna ieder hoofdstuk een plotwending oplevert. De boeken worden steeds dikker, en toch gaan ze als zoete broodjes over de toonbank. Waarom? Omdat Arlidge zorgvuldig gebruik maakt van gamification tijdens het lezen. Door de korte hoofdstukken en de vele plotwendingen blijf je lezen, omdat je beloningssysteem aldoor getriggerd wordt tijdens het lezen. Dit maakt wel dat het lezen van een boek van Arlidge een beetje voelt als het eten van fastfood, maar laten we eerlijk zijn: dat is iets wat bijna iedereen op zijn tijd best lekker vindt.

Succesformule kopiëren

Nu zijn auteurs over het algemeen geen domme mensen, en vaak lezen ze elkaars werk. Zeker als de ander succesvoller is dan jij. En die formule met korte hoofdstukken en veel plotwendingen, die zie je dus nu ook bij andere (thriller)auteurs. Want ook zij willen dat hun boeken in een ruk uitgelezen worden, en ook zij willen dat hun boeken als zoete broodjes over de toonbank gaan. Dat is begrijpelijk, dat wil iedere auteur. Geen enkele auteur schrijft om ongelezen op een plank te blijven liggen. Dus als een ander een schrijfvorm heeft ontdekt die veel mensen aanspreekt, dan is het logisch dat jij die vorm ook een keer probeert. De kunst is wel om trouw te blijven aan je eigen personages en vooral je eigen stijl.

Als een auteur namelijk ook te veel van de stijl van een ander kopieert, dan spreken we over plagiaat. Maar daarvoor is meer nodig dan alleen het uitproberen van een formule. Je moet het een beetje zien als het bakken van een appeltaart. Iedereen gebruikt daarvoor min of meer hetzelfde deeg en min of meer dezelfde ingredienten. Wat de ene appeltaart van de andere onderscheid is of er bijvoorbeeld ook noten in zitten, of rozijnen of spijs. Of er wat drank in de bodem is gedaan, je kiest voor slagroom, warme vanillesaus of misschien wel yoghurtijs om erbij te serveren. Zo werkt het met thrillers ook: de basis is hetzelfde, maar met behulp van verschillende ingrediënten kun je er je eigen signatuur aan geven. Arlidge heeft een nieuw recept uitgevonden waardoor de appeltaart een groter publiek aanspreekt, en nu proberen de andere thrillerbakkers dat ook uit.

Waarom worden de hoofdstukken in thrillers steeds korter?

Uiteraard zijn er ook thrillerauteurs die weten dat hun fans/publiek niet zitten te wachten op deze formule. Denk bijvoorbeeld aan de fans van Baantjer of John Grisham. Zij blijven op hun eigen formule varen, want zij weten dat hun fans dat willen, en niets anders. In die boeken tref je dus nog wel relatief lange hoofdstukken aan, en weinig plotwendingen. En dat is prima, want zo is er voor ieder wat wils. Snelle boeken vol actie en plotwendingen voor de adrenalinefans, relatief rustige Agatha Christie-achtige thrillers met een spannende ontknoping en meer plotwendingen dan vroeger voor de puzzelfans, en de oude vertrouwde boeken voor de fans die daar van houden.

Omdat Arlidge met zijn Helen Grace-serie heeft laten zien dat gamification in boeken een goede manier is om lezers aan je te binden, en anderen proberen dat nu ook uit. Deels om een graantje mee te pikken van het succes van Arlidge, deels om een nieuwe doelgroep aan te spreken met hun boeken. Soms zie je ook dat er elementen van de formule worden gebruikt: korte hoofdstukken afgewisseld met wat langere, of ze maken gebruik van de plotwendingen die elkaar sneller opvolgen dan gebruikelijk is in hun subgenre. Al die dingen heeft Arlidge in gang gezet. Of je nu fan bent van zijn boeken of niet, Arlidge heeft de manier van thrillers schrijven voorgoed veranderd.