Wat is een recensie waard? Die vraag werd afgelopen week actueel toen 700 recensenten van NBD Biblion een brief kregen waarin stond dat ze allemaal vervangen zouden worden door een computer.

Wat is er aan de hand? Je hebt vast wel eens de recensies gezien bij de bibliotheekboeken. Een kort tekstje waarin wat informatie staat over het boek en vaak ook wat over of het onderdeel is van een serie, of het een ‘vrij kleine druk’ is of dat het boek bijvoorbeed een paar prijzen heeft gewonnen. Ook staat er vaak iets over de kwaliteit van het werk, en dat allemaal in 1000 tekens. Deze recensies werden altijd geschreven door bibliothecarissen en vrijwilligers. De vrijwilligers kregen 14 euro per boek/recensie, plus dat ze het boek mochten houden. Niet de beste deal voor een vrijwilligersklus, maar ook niet de slechtste. Veel bibliotheken/collectiespecialisten bepalen hun aanschafbeleid op basis van die recensies. Nu heeft NBD Biblion besloten om die mensen te vervangen door computers die de tekst gaan scannen op bepaalde elementen, en op basis daarvan een recensie maken.

En dat bracht mij bij de vraag: wat is eigenlijk de waarde van een recensie, als een instituut als De Bibliotheek vindt dat een computer dat beter (en vooral efficiënter) kan dan een mens?

Het Kunstmatige Intelligentie-systeem wat voor deze nieuwe recensies gaat zorgen, zou ervoor kunnen zorgen dat boeken vier weken eerder in de bieb zijn dan nu. Persoonlijk vraag ik me af of een maand echt dat verschil gaat maken: de bestsellers stonden namelijk meestal toch al bovenaan de aanschaflijst, en de boeken waar je wat langer op moet wachten… Tja, dat weet je, bij de bieb. Daarbij zit dat probleem meestal niet in hoe snel de bieb het in huis heeft, maar in het feit dat er nog tig reserveringen voor jou zijn.

Hoe werkt dat systeem dan? Nou, de KI ‘leest’ de tekst, en beoordeelt het boek aan de hand van een aantal schuifjes: ‘activiteit’ (van relax tot concentratie), stemming (van vrolijk tot duister), seks (van geen tot veel) en geweld (ook van geen tot veel). De eerste fouten in dat systeem zijn al ontdekt:

Bij de volwassen fictie zijn Mary van Anne Eekhout, Aleksandra van Lisa Weeda en Nachtangst van Ronald Giphart uitgewerkt. De computer vindt dat er niet heel veel geweld in Aleksandra voorkomt en je vraagt je af hoe de computer de communistische terreur, de Tweede Wereldoorlog, de oorlog op de Krim met plunderingen en moorden beoordeelt met een schuifje bij geweld dat in het midden staat.

Bron: Tzum.nl

https://twitter.com/ronaldgiphart/status/1500934414548803584?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1500934414548803584%7Ctwgr%5E%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.tzum.info%2F2022%2F03%2Fnieuws-de-nieuwe-nbd-biblion-recensies-werken-met-schuifjes-ronald-giphart-redelijk-veel-seks-lisa-weeda-relatief-weinig-geweld%2F

Op zich is vier weken, zeker als het om een dik of ingewikkeld boek gaat, helemaal geen lange termijn. Maar het is kennelijk niet snel genoeg. Waarom niet? Dat zou ik niet weten. Zoals ik al zei: van de vaste auteurs koopt de bieb de boeken toch wel, en voor nieuwe auteurs maakt een persoonlijke recensie vaak net het verschil tussen wel lezen en niet lezen.

En daar zitten we bij de waarde van een recensie: een recensie is persoonlijk. Het is de individuele mening van een recensent over een boek. Die mening is soms gekleurd door de achtergrond van de recensent, of door de persoonlijke voorkeur, maar het is wel een mening, en die mening wordt vaak onderbouwd met feiten of is gestoeld op een degelijke opleiding en/of een flinke hoeveelheid ervaring. Dat kun je zo’n computer niet aanleren. Of de sfeer van het ene boek overeen komt met een ander boek of dat het een uniek boek is, of de auteur een stijlbreuk pleegt, het verhaal geloofwaardig is, er personages in voorkomen die een ontwikkeling doormaken… al die dingen gaan nu verloren.

Er zit een verschil tussen objectiviteit en de persoonlijke mening van iemand, dat klopt. Maar een goede recensent laat merken of het boek toch een aanrader kan zijn voor een ander, ook al vond hij/zij/hen het boek helemaal niets. Een goede recensent laat weten geschikt is voor een bepaalde doelgroep, en gaat niet klakkeloos uit van wat de uitgeverij aangeeft. En een goede recensent vertelt je of dit boek wel of niet bij jou past, en vooral waarom. Al die dingen doet een AI-systeem niet.

De waarde van een recensie is dat er een mens achter zit, en de ene mens een gefundeerde mening geeft over het werk van een ander mens. De waarde van een recensie gaat verder dan een paar schuifjes. Recenseren is mensenwerk, geen computertaak.