Ik merk dat ik steeds kritischer word op personages met autisme, zowel in boeken als in series. Waar we tien a vijftien jaar geleden net aan mochten bestaan (als we ons maar een beetje normaal gedroegen of zo gestoord waren dat iedereen meteen doorhad dat het niet alleen om autisme ging, maar ook om twintig andere soorten problematiek), merk je nu langzaam aan dat er wat nuance komt in de personages met autisme. En dat is maar goed ook, want ik merk dat ik steeds kritischer word op die personages.
Voor wie het nog niet weet: ik ben zelf autistisch/heb autisme, vandaar dat ik ‘we’ zeg. Ik gebruik ‘ben autistisch’ en ‘heb autisme/ASS’ door elkaar, zodat de tekst leesbaar blijft.
Laat ik even beginnen met waarom ik het belangrijk vind om kritisch te zijn op personages met autisme/ASS: omdat ik al jaren op moet boksen tegen het beeld van autisme dat in boeken en films geschetst wordt. Ten eerste omdat ik vrouw ben (en meneer Hans Asperger besloot dat alleen jongens/mannen autisme konden hebben en dat het bij meisjes/vrouwen wel een persoonlijkheidsstoornis moest zijn, ook al vertoonden die meisjes/vrouwen exact dezelfde symptomen als de jongens/mannen), ten tweede omdat ik niet per se handig ben met wiskunde, computers en/of programmeren, en ten derde omdat ik best wel sociaal kan doen. Kortom: ik voldoe niet aan het beeld dat veel boeken, films en series schetsen van autisme en dus ‘kan ik niet autistisch zijn’ of ‘heb je vast een hele milde variant’.
Nee. Dat jij niet ziet dat er iets met mij aan de hand is, wil niet zeggen dat er ook niets is. Dat ik niet aan het standaardplaatje voldoe, wil niet zeggen dat ik niet autistisch ben of dat het een milde variant is. Maar zolang auteurs een soort karikatuur van het standaardplaatje neerzetten, blijf ik tegen die vooroordelen aanlopen.
En het ingewikkelde is dat het lijkt alsof ik er niets van mag zeggen, want als het klopt met het beeld dat andere mensen (niet-autistische mensen) hebben van autisme, dan is het een goed boek. En die regel is redelijk uniek, want iedere andere minderheidsgroep mag zelf aangeven of het geschetste beeld klopt of niet. Behalve mensen met autisme, dus. Dan is hoe het op de ander overkomt opeens leidend. Ik vind dat onterecht.
Dat maakt dat ik kritisch ben op personages met autisme, zeker als die beschreven worden door iemand die zelf niet autistisch is of voor wie het schrijven van het boek duidelijk onderdeel is geweest van het acceptatieproces waar de auteur zelf doorheen is gegaan. Dat sijpelt namelijk altijd door in de tekst, en maakt dat de auteur onbewust een verkeerd of vertekend beeld neerzet van autisme. Dat draagt weer bij aan de vooroordelen waar ik (en met mij vele anderen) dagelijks mee te maken krijgen. Alleen een goede weergave van autisme (en die zijn er nog steeds bijzonder weinig) draagt bij aan de emancipatie van mensen met autisme. En omdat je in boeken meer uit kunt leggen dan in films of series, ligt daar mijn focuspunt. Ik ben behoorlijk kritisch op personages met autisme, omdat ik niet wil dat een ander tegen de vooroordelen aanloopt waar ik tegenaan gelopen ben.
En ik merk dat we nog een lange weg te gaan hebben. Waar werkelijk iedere andere minderheidsgroep tegenwoordig op een eerlijke en genuanceerde manier wordt beschreven, blijft men bij autisme nog steeds hangen in de stereotypen. Stel je eens voor dat we dat we lesbische personages nog steeds neer zouden zetten als bierdrinkende manwijven met kort haar en een tuinbroek, of er bij personages van kleur altijd van uit zouden gaan dat die wel een criminele achtergrond zouden hebben, te laat zouden komen of met een zwaar accent spreken. Nou, zo voelt het dus als er weer een starre autist die niet kan veranderen, sociaal gezien niets leert, van het minste of geringste overprikkeld raakt en die vooral erg goed is in wiskunde en niet in sociale situaties, alles letterlijk neemt en geen gevoel voor humor heeft. Ik ben zo niet, en met mij vele andere ASS’ers. Waarom worden wij dan nog steeds (een uitzondering daar gelaten) zo neergezet? Waarom is dat wel oké? En als het niet oké is, waarom doet niemand er dan iets aan?
Om even doctor Phill te citeren: “this situation needs a hero.” En ik heb besloten om die rol op me te nemen. En om dat te kunnen doen, moet ik kritisch zijn op hoe autisme wordt neergezet.
O, enne… auteurs? Als je over autisme wil schrijven, dan geldt hetzelfde als voor alle andere minderheidsgroepen waar je niet toe behoort: educate yourself.
BookSomeTea 
Amen op elk vlak. Door dit soort boeken worden ‘we’ niet serieus genomen als we zeggen autisten te zijn, want jij hebt geen zolder vol treintjes. Dus nee, dan ben je geen autist. Zucht, zucht, zucht. Mooie rol neem jij hier op je!
LikeGeliked door 1 persoon
Bedankt!
LikeLike
Dank voor je blog! In welk boek is een personage met autisme goed beschreven naar jouw mening?
LikeLike
Sowieso In de ruimte is het stil van Nicole Panteleakos.
LikeLike
Verder zitten er een paar goede punten in Daglicht van Marion Pauw, maar daar zitten ook veel misvattingen in.
LikeLike
Ik heb hetzelfde met hoogsensitieve personages, moeten dat altijd van die halfzachte seuten zijn die niet voor zichzelf durven opkomen? Het is perfect mogelijk om hoogsensitief en badass te zijn.
LikeLike
O, ja, dat ze dan alleen maar van die zweeftypes neerzetten die op zalvende toon van die ‘een met de natuur’-zinnetjes uitstoten.
LikeLike
Je hebt een heel goed punt al is het best lastig om personages met beperkingen goed neer te zetten. Het feit is namelijk dat geen een persoon met Autisme, add of zelfs hypermobiliteit het zelfde is. Je hebt alles in verschillende soorten en maten en daardoor is het dus ook moeilijk om een personage neer te zetten dat aan iedereens verwachting voldoet.
Ik was zelf 37 toen ik de diagnose autisme kreeg en zelfs toen gaf de therapeut nog aan dat het zo vaak laat vastgesteld wordt omdat autisme bij vrouwen gewoon heel anders is dan bij mannen.
Maar daarom is het fijn dat er mensen zoals jou zijn die auteurs willen helpen om en goed personage neer te zetten.
LikeLike
Klopt, er zijn altijd verschillen, maar ook overeenkomsten. Een van de dingen waar bijna iedere ASS’er last van heeft is bijvoorbeeld prikkelverwerking. Welke prikkels, dat kan van persoon tot persoon verschillen (en soms zelfs van dag tot dag), maar overprikkeling voelt vaak wel voor ons allemaal ongeveer hetzelfde.
En autisme bij vrouwen wordt sowieso te weinig beschreven, zowel in de wetenschappelijke literatuur als in fictieboeken.
LikeLike
Mooi betoog!
LikeLike
Helder verhaal. En het roept veel herkenning op!
LikeLike
Momenteel ben ik een Braziliaans boek aan het lezen waarin de hoofdpersoon een meisje/vrouw met autisme is. Ik vermoed dat er wel wat op de beschrijving van deze persoon valt aan te merken, maar zoals hierboven al wordt gezegd: autisme uit zich in allerlei vormen. Het maakt me wel nieuwsgierig hoe jij dit boek zou lezen, dus misschien dat ik je binnenkort een paar citaten stuur, als je dat goed vindt.
LikeLike
Is prima!
En ja, autisme uit zich in allerlei vormen, maar er zijn ook echt wel overeenkomsten. Niet iedere autist heeft picto’s nodig, maar een vorm van duidelijkheid en voorspelbaarheid is bij 99 van de 100 ass’ers wel nodig. Voor de een zijn auditieve prikkels erger, voor de ander tactiele of visuele. Feit is dat we (bijna) allemaal sneller overprikkeld zijn.
LikeLike
Ik merk ook dat er steeds meer boeken komen met en personage met autisme. Mijn meest recente boek was over twee zussen waarvan eentje ASS had. Ik vond het in in dat boek wel mooi gedaan.
LikeLike
Welk boek was dat? Misschien vind ik het ook wel mooi 😉
LikeLike
Goede blogpost, helder verhaal!! Deze PDD/NOS’er kan zich er goed in herkennen.
LikeLike