Vandaag een bijzonder thema bij ZomerLezen, namelijk ‘boeken die een hype zijn geweest’. Van sommige boeken kun je zeggen dat ze iets teweeg hebben gebracht in boekenland, dat er een ‘voor’ en een ‘na’ dat boek is. Van andere boeken zijn er gewoon enorm veel verkocht. Soms is de hype terecht, soms blijkt het een eendagsvlieg te zijn geweest. Welk boek wat is, dat mag je zelf beslissen 😉

Voor kinderen op de basisschool (4-12 jaar)

Dolfje Weerwolfje van Paul van Loon. Deze serie begon in 1996 en telt inmiddels zeker 23 delen, speciale uitgaves niet meegerekend. Daarnaast is er ook een verfilming en is er merchandise te koop (spullen met een afbeelding van Dolfje Weerwolfje erop), er zijn zelfs twee musicals van gemaakt, en de boeken worden naast het Nederlands in nog 11 talen uitgegeven, waaronder Frans, Zweeds, Koreaans, Japans en Engels. Paul van Loon bedacht het hoofdpersonage, Dolfje Spaan, in 1994 voor een lied voor VOF De Kunst voor hun cd De Griezelbus. Dolfje woont bij een pleegfamilie, de familie Vriends, waar hij ook een pleegbroertje heeft: Timmie, het beste vriendje van Dolfje. Samen beleven ze allerlei avonturen.

Harry Potter van J. K. Rowling. Dit is een bijzonder verhaal, want Harry Potter is door de kinderen ontdekt en groot geworden. De eerste oplage van het boek was (zowel in de UK als in Nederland) heel beperkt. Maar steeds meer kinderen begonnen te vragen om de Harry Potter boeken, want zij hadden via via gehoord dat die heel leuk waren. Uiteraard zijn de delen 4-7 niet echt meer geschikt voor de basisschool, maar ik las deel 4 ook toen ik in groep 8 zat, want ik was fan en wilde alle delen lezen en deel 4 was toen het nieuwste deel. Ook deze boeken zijn verfilmd, en ze werden letterlijk met pallets verkocht zodra er een nieuw deel uit was. Mensen stonden in de rij bij de boekwinkel zodat ze om 0.00 uur als eerste een boek konden kopen, er werden computergames van gemaakt, bordspellen en er ontstond zelfs een complete snoeplijn rondom de boeken. Nog steeds is er enorm veel merchandise te koop, waaronder kleurboeken, washitape, servies, kleding en filmprops.

Leven van een loser van Jeff Kinney. Dit is het boek en de serie die de grapic novel zoals we die nu kennen groot heeft gemaakt. Zonder dit boek was De Waanzinnige Boomhut er niet geweest, net als Dagboek van een Muts. Het was toen deze boeken verschenen redelijk uniek om tekst en plaatjes op die manier te combineren, de enige andere serie die dat deed was de Waanzinnig om te Weten-serie. Leven van een Loser krijgt met name veel jongens (weer) aan het lezen, en alles wat kinderen en jongeren helpt om te gaan lezen en te blijven lezen moet naar mijn mening gestimuleerd worden. Leven van een Loser is verfilmd, en er zijn al zo’n twintig delen verschenen over de avonturen van Bram Botermans.

Voor de onderbouw van de middelbare school (12-15 jaar)

Hoe overleef ik van Francien Oomen. Dit is een meegroei-serie: ieder keer dat er een deel uitkwam, was Roza (de hoofdpersoon) weer een half jaar tot een jaar ouder. De eerste twee delen gingen nog over (min of meer) letterlijk overleven: Hoe overleef ik mijn vakantie (waarin Roza op vakantie is op Corsica en samen met Jonas flink verdwaald op het eiland) en Hoe overleef ik het jaar 2000, want in 1998 dachten we nog dat de computers het niet aan zouden kunnen als er twee nulletjes als jaartal zouden komen te staan in plaats van ’98 of ’99, want zo kortten we toen nog jaartallen af, en als alle computers ermee zouden stoppen zou er algehele chaos ontstaan. In deze delen zitten survivaltips rondom koken, ehbo, vuur bouwen en warm blijven. Later focussen de verhalen meer op het ‘overleven’ van de puberteit, inclusief alle bijbehorende hoogtepunten en drama’s (plus nog een hoop extra). Huiswerktips, pesten, verliefdheid, pukkels, jezelf durven en mogen zijn en vooral: wat betekent vriendschap. Roza heeft gescheiden ouders, een halfbroertje en een halfzusje, verschillende stiefouders, een vriendje en ze moet diverse keren verhuizen, wat haar leven niet makkelijker maakt. Maar ook Jonas, met wie Roza na het eerste boek contact houdt, heeft het niet makkelijk: hij komt er (spoiler alert) achter dat hij homo is, en worstelt daarmee. En Roza’s andere vriendinnen, die in verschillende levensfases dichterbij of verder weg staan, hebben het ook niet makkelijk. Gelukkig komt het aan het einde van ieder boek (min of meer) goed, na een flinke knal. Omdat de boeken geschreven zijn in een periode dat internet langzaam aan opkwam, kan het zijn dat je in oude drukken nog leest over sms’jes, guldens en beltegoed, maar dat heeft ook wel z’n charme 😉 Ook deze serie is verfilmd, zowel als tv-serie als film, en er waren indertijd diverse spinoff-boeken van te koop, onder andere talengidsjes en stripboeken.

Love, Simon van Becky Albertalli. Een echt contemporary verhaal, zoals contemporary door de literatuurwetenschap wordt ingevuld. Simon Spier is een doodgewone tiener: hij gaat naar school, maakt (soms) huiswerk, zit bij de toneelclub, is redelijk populair, heeft een leuke vriendengroep, een paar doodgewone ouders, een klein zusje en een oudere zus en hij is homo. Maar dat laatste mag niemand weten. Als hij door een klasgenoot eerst gechanteerd wordt met zijn geheim en daarna geout wordt, stort zijn wereld in. Niet alleen omdat hij het zelf heel naar vindt, maar ook omdat hij mailt met een jongen waar hij compleet verliefd op is: Blue. Alleen heeft hij geen idee wie Blue is, en Blue wil ook erg graag zijn identiteit verborgen houden. En het feit dat Simon geout is, maakt dat Blue zich niet bekend durft te maken… Een ongelofelijke bestseller die ook nog eens verfilmd is. Een verhaal over een doodgewone jongen die zichzelf wil zijn, en tegelijkertijd niets liever wil dan niet afwijken van de rest, zodat hij geaccepteerd wordt.

Mel Wallis de Vries. De boeken van Mel Wallis de Vries zijn enorm populair, en dat komt omdat ze heel snel lezen en hyperrealistisch zijn. De auteur gaat ook met haar tijd mee, en laat hedendaagse technologie en trends meespelen in haar boeken. Het zijn jeugdthrillers, en ik denk dat Wallis de Vries de eerste was die het aandurfde om de dreiging vanuit de tienergroep zelf te laten komen. Voorheen was er dan altijd nog een volwassene of veel oudere broer/zus die de dader was, bij deze boeken niet. En ik vermoed dat, ondanks dat er veel kritiek is op haar boeken, er ook een aantal auteurs schatplichtig zijn aan deze auteur en haar boeken. Denk bijvoorbeeld aan Margje Woodrow, Cis Meijer en Chinouk Thijssen. Doordat Mel Wallis de Vries liet zien dat er een markt is voor thrillers voor jongeren, kregen deze auteurs ook een kans om hun thrillers voor jongeren op de markt te brengen.

Voor de bovenbouw van de middelbare school (15-18 jaar)

Twilight-serie van Stephanie Meyer. De Twilight-serie was een beetje de tegenhanger van Harry Potter, en liftte tegelijkertijd mee op het succes van die boeken – er was immers meer publiek voor fantasy dan ooit tevoren. Dit was echter een stuk duisterder dan de eerste Harry Potter-boeken, en zeker niet geschikt voor kinderen op de basisschool! Bella Swan verhuist naar een klein plaatsje, en daar ontmoet ze de mysterieuze en woestaantrekkelijke Edward Cullen. Bella is vastbesloten om zijn vriendin te worden en zijn geheim te ontdekken, maar dat is niet zonder gevaar… Ook deze boeken zijn verfilmd, en net als bij Harry Potter zit ook om deze serie een hele groep fans die nog steeds geniet van deze verhalen. Dit is een fantasyreeks waarin romantiek een grote rol speelt, en daar moet je van houden.

De Hongerspelen van Suzanne Collins. Dit boek (of eigenlijk: deze trilogie) heeft de weg vrij gemaakt voor de Young Adult-boeken en voor (dystopische) fantasy. Verfilmd, enorme rage, alles erop en eraan. Deze boeken hebben niet alleen de weg vrijgemaakt voor andere boeken voor 15+ en voor fantasy en science fiction, maar ook voor een ander soort hoofdpersonen: een sterke, stoere, ietwat masculiene vrouwelijke hoofdpersoon, en een zachtaardige en vriendelijke mannelijke hoofdpersoon. Je kunt het je misschien niet meer voorstellen, maar tot die boeken verschenen waren praktisch alle vrouwelijke hoofdpersonen dol op jurken/kleding, make-up, goed in flirten en niet goed in ‘mannendingen’: techniek, jagen, programmeren, hacken en dergelijke. Mannelijke personages waren eigenlijk altijd stoer, sterk, goed in sport en vooral niet te gevoelig. In De Hongerspelen (en de boeken die in hetzelfde genre vallen) is dat niet het geval en is het eerder omgekeerd: de meisjes zijn sterk, stoer en slim, en de jongens verlegen, zachtaardig en lief. Deze draai markeert de tijd waarin wij leven, en het beeld wat wij kinderen en jongeren tegenwoordig meegeven over hoe zij zich mogen gedragen en wat hun plek is in de maatschappij.

13 reasons why van Jay Asher. Dit boek was in eerste instantie geen grote hype, maar toen maakte Netflix er een serie van en vloog ook de aandacht voor het boek de lucht in. Het bijzondere aan dit (heftige!) verhaal is dat het voor het eerst liet zien dat er zelden maar een enkele reden is waarom iemand zelfmoord pleegt, en dat het vaak eerder een opeenstapeling van gebeurtenissen is. Uiteraard waren er na dit boek en vooral na de serie veel zorgen over of jongeren niet hetzelfde zouden doen als Hannah. Maar in het boek wordt nauwelijks gesproken over hoe Hannah zichzelf van het leven heeft beroofd, en vooral hoe ze tot die beslissing is gekomen.
Worstel jij ook met dergelijke gedachten of gevoelens? Neem dan contact op met 113 zelfmoordpreventie: 0800-0113 of www.113.nl.

Voor volwassenen

De Tweeling van Tessa de Loo. Dit was het eerste boek (of in elk geval een van de eerste boeken) dat liet zien dat er ook een andere kant aan de Tweede Wereldoorlog zat, en dat niet alleen de Nederlanders, maar ook de gewone Duitsers slachtoffer waren van de oorlog. Dat het excuus ‘Wir haben es nicht gewußt’, geen excuus was, maar voor een groot gedeelte de waarheid. Dit boek liet zien dat een oorlog meerdere kanten heeft, en dat aan beide kanten slachtoffers vallen. Het boek is verfilmd, er is een musical van gemaakt en het boek is in diverse talen vertaald. De Loo nam het voor het eerst op voor de Duitsers, en gaf een invulling aan het leed dat er voor de Duitsers was geweest, tijdens en na de oorlog. De verfilming van dit boek kreeg mijn oma (toen toch al zeker richting de 80) weer eens naar de bioscoop en het boek is in meer dan 30 talen vertaald, waaronder het Duits, Chinees, Fins, Grieks, IJslands en Macedonisch.

Een keukenmeidenroman van Katrynn Stockett. Over dit boek heb ik vaker geschreven hier op mijn blog. Het is een bijzonder verhaal over een Amerikaanse jonge vrouw (Skeeter) die na haar studie terugkeert naar haar geboorteplaatsje, Jackson in Mississippi. Skeeter verbaast zich opeens over de verhouding tussen de zwarte hulpen en hun (vaak nog jonge) bazinnen. Waarom mogen de hulpen wel de kinderen opvoeden en het eten koken, maar niet naar hetzelfde toilet gaan of van hetzelfde servies eten als hun witte bazinnen? Ze besluit erover te schrijven, en vraagt hulp aan een paar van de gekleurde vrouwen die bij haar vriendinnen werken. Maar schrijven over de segregatie is in de jaren 50 niet zonder gevaar, vooral niet voor de Afro-Amerikaanse gemeenschap… Dit boek is door 60 uitgeverijen afgewezen. Niet omdat het verhaal slecht was, maar omdat de uitgeverijen het onderwerp anno 2009 nog te controversieel vonden. Ondertussen waren de filmrechten al verkocht. Het boek is een enorme bestseller geworden, en lag echt in stapels in de winkels. Pech dus voor de uitgeverijen die het afwezen!

De Da Vinci Code van Dan Brown. Ook dit boek was een enorme bestseller, en wordt gezien als een van de trendsetters van het genre. Ook dit boek is verfilmd, en in dit geval speelt er nog iets bijzonders mee: de auteur van het boek, Dan Brown, is een aantal keer beschuldigd van plagiaat. Of die beschuldiging gegrond is, laat ik in het midden, maar feit is dat dit een spraakmakend boek was en een flinke hype heeft veroorzaakt. Hierna zijn er nog een aantal vervolgdelen verschenen van dezelfde auteur. Liefhebbers van dit soort boeken kunnen hier dus hun hart ophalen. En alle anderen hebben twee vragen om over na te denken: is dit boek plagiaat en is het de hype waard?

Om voor te lezen

De Gorgels van Jochem Myjer. Allereerst: voor iedereen die denkt dat deze boeken alleen zijn uitgegeven omdat de naam van Jochem Myjer onder het manuscript stond: het manuscript is anoniem ingestuurd, en Myjer heeft pas na acceptatie van het manuscript verteld dat hij de auteur is. Het verhaal gaat over een jongetje dat op een nacht wakker wordt en een Gorgel naast zijn bed ziet: een klein wezentje dat kinderen beschermd tegen de gemene Brutelaars. Maar soms hebben de Gorgels hulp nodig, en die krijgen ze van Melle en zijn vader.

De gele ballon van Charlotte Dematons. Een boek met schitterende platen, maar zonder woorden. In eerste instantie lijkt het ook een boek zonder verhaal, maar als je goed kijkt, zie je in iedere tekening een blauw autootje, een fakir op een vliegend tapijtje, een boef in streepjespak en een gele ballon. Met die ‘personages’, de rijke illustraties en je eigen fantasie kun je een verhaal vertellen dat voor iedereen anders is, en toch steeds dezelfde ingrediënten bevat. Dit boek won een Gouden Penseel en is hard op weg net zo’n klassieker te worden als Monki.

Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft van Werner Holzwarth. Volgens mij kent iedereen onder de 50 dit boek, en er zijn twee momenten in het leven waarop dit boek je huis in komt: ofwel je krijgt hem als kraamcadeautje, ofwel je koopt/leent dit boek omdat je bezig bent met zindelijkheidstraining met je kind. Bijna niemand kent de naam van de auteur, maar als je in een boekwinkel of bibliotheek vraagt naar ‘dat boek over die mol’, is dit waarschijnlijk een van de eerst boeken waar men mee aan komt zetten. Het Duitse origineel is ongeveer net zo oud als ik, de Nederlandse versie is maar een heel klein beetje minder oud. Een tijdloos verhaal, wat jonge ouders tegenwoordig misschien zullen vragen of aanschaffen uit nostalgie, om er vervolgens achter te komen dat het boek ook hun kinderen nog steeds boeit.

Veel van de boeken die ik vandaag noem zijn verfilmd. Wil je nog meer verfilmde boeken? Kijk dan vooral bij ZomerLezen: Verfilmde boeken!

ZomerLezen is een initiatief om te voorkomen dat kinderen tijdens de zomer zakken in leesniveau. Omdat ik van mening ben dat het gezien de leescrisis niet meer dan normaal is dat iedereen gaat lezen (goed voorbeeld doet goed volgen enzo), bied ik boekentips voor alle leeftijdsgroepen aan, plus boeken om voor te lezen. Bijna alle boeken die ik tip, zijn te leen bij de bibliotheek, dus meedoen kost je niet meer dan een bibliotheekabonnement. In Nederland is lidmaatschap van de bibliotheek voor kinderen en jongeren tot 18 jaar gratis.