Iedereen die zich mentaal wel eens ‘niet zo lekker’ heeft gevoeld, weet dat dit flinke invloed kan hebben op je leesgedrag. Maar voor alle mensen die daar nog nooit mee te maken hebben gehad, of voor wie dit de eerste keer is dat het hen overkomt, heb ik vandaag wat uitleg. Want het kan fijn zijn om te begrijpen waarom je leesgedrag nu anders is dan anders, en het kan ook prettig zijn om te weten wat je kunt proberen om je leesgedrag weer ‘terug naar normaal’ te brengen (als je dat wil, uiteraard).

Allereerst: het is volkomen normaal om je af en toe niet oké te voelen. Als dat te lang duurt en/of je leven enorm belemmert, raad ik je wel aan om naar de huisarts te gaan (als je dat al niet gedaan hebt). Maar zeker rondom ‘life events’ (verhuizen, samenwonen, trouwen, scheiden, ziekte en/of overlijden van een naaste, kinderen krijgen, beginnen met een nieuwe baan, je baan kwijtraken… kortom: alles wat je leven op z’n kop zet) is het normaal dat je je niet helemaal toppiejoppie voelt. Sowieso is een mentale aandoening (of dat tijdelijk of permanent is) niet iets om je voor te schamen, net zoals je je niet hoeft te schamen dat je een blindedarmontsteking hebt gekregen of suikerziekte hebt.

Welke invloed heeft je mentale gezondheid op je leesgedrag?

Goed, dat gezegd hebbende: je mentale gezondheid kan dus (veel) invloed hebben op je leesgedrag. Grofweg zijn er drie varianten:

• Je leest minder
• Je leest meer
• Je leest anders

Alle drie zijn ze volkomen normaal en verklaarbaar. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je te weinig concentratie hebt voor een boek, of dat je wel leest, maar veel langzamer. Dan lees je dus minder dan je normaal gesproken doet. Dat komt dan meestal omdat je hoofd vol zit met iets anders, en er dus geen ruimte meer is voor het verhaal van je boek. Daardoor kun je je niet concentreren op het verhaal, je raakt (onbewust) steeds afgeleid door je eigen sores. Het kan ook zijn dat je juist meer leest, omdat je, als je leest, juist even niet over je eigen problemen na hoeft te denken, en zo het piekeren (tijdelijk) kunt stoppen. Lezen is dan een (relatief) gezonde vorm van escapisme. En als je altijd romantische verhalen las, maar je ligt nu in scheiding, dan kan het zijn dat je opeens liever een ander genre boek pakt. Ook zijn er mensen die beginnen met luisterboeken in een moeilijke periode. Dit ofwel omdat ze zich niet kunnen concentreren op het lezen van een boek (en luisteren gaat dan gewoon iets makkelijker) of omdat ze wel iets willen luisteren maar muziek even te confronterend vinden. Dan kan kiezen voor een luisterboek een veilige optie zijn, zeker als het een boek of een genre is wat je al kent. Of je kiest voor een boek met korte verhalen, omdat dat minder van je concentratie vraagt. Je leest dan dus andere boeken of op een andere manier dan je normaal gesproken doet.

Hoe kun je je leesgedrag (indien nodig) veranderen?

Stel, je wil iets aan je huidige leesgedrag veranderen. Omdat je bijvoorbeeld meer wil lezen, of je wil iets minder dwangmatig veel lezen, of je wil juist je gewone boeken weer kunnen lezen. Dan zijn er een paar dingen die je kunt doen:

1. Je kunt lees-tijd instellen. Dit is zowel handig om je meer te laten lezen als om je dwangmatige leesgedrag een beetje te temperen. Neem een vast tijdstip of een vast moment, en bedenk hoe lang je wil lezen. Zet dan een wekker, en leg hierna je telefoon weg (deze stap is vrij belangrijk 😉 ). Pak je boek, ga lekker zitten of liggen en spreek met jezelf af dat je je in ieder geval aan de tijd probeert te houden.
2. Je kunt luisterboeken luisteren. Via (luister)boeken die je al kent kun je langzaamaan overstappen naar luisterboeken die je nog niet kent, om uiteindelijk via papieren boeken die je al kent bij de onbekende papieren boeken uit te komen. Vind je het lastig om de focus te behouden bij het luisteren naar boeken? Wellicht heb je dan nog iets aan deze tips.
3. Lees van papier, niet van een scherm. Ten eerste omdat je bij lezen via een scherm het verhaal minder goed onthoudt (en je concentratie is waarschijnlijk al niet geweldig, dus dat gaat je niet helpen) en ten tweede omdat je van lezen van een scherm minder goed ontspant dan van lezen van papier. Ja, vraag mij ook niet hoe het komt, maar uit onderzoek is gebleken dat we sneller ademhalen als we naar een scherm kijken dan als we naar papier kijken. Lezen van scherm is dus stressvoller voor je lijf, ogen en hersenen dan lezen van papier.
4. Herlees een boek. Door een boek te herlezen weet je al wat er gaat komen en welke triggers er dus in zitten. Dat betekent dat je ofwel kunt oefenen met die triggers, ofwel ze over kunt slaan. Daarnaast kun je ook in een boek wat je al gelezen hebt nieuwe dingen ontdekken, bijvoorbeeld nieuwe grapjes of een hint naar de ontknoping.
5. Combineer het lezen met tv kijken, bij voorkeur een programma met veel reclameblokken erin. In de reclames (afgebakende tijd dus) pak je je boek erbij. Als je boek boeiend genoeg is, lees je vanzelf door. Zo niet, dan krijgt het tv-programma voorrang. Lekker duidelijk dus.
6. Wees niet bang om een makkelijker boek te pakken, of een boek wat voor een andere leeftijdscategorie is dan die je kalenderleeftijd. Zeker in tijden van stress zijn we vaak wat jonger dan als we in normale doen zijn, en hebben we dus ook meer behoefte aan dingen voor kinderen of jongeren. Daarnaast zijn er genoeg jeugdboeken en Young Adult-boeken die voor een volwassene ook heel boeiend zijn, dus dat is niets om je voor te schamen. Zeker niet als je het je (weer) aan het lezen krijgt!
7. Ga naar de bibliotheek of boekhandel voor inspiratie. Misschien heb je gewoon niet de goede boeken in huis, en moet je andere boeken gaan halen bij de bibliotheek. Als je geen boeken hebt die overeen komen met jouw stemming en/of waar jij op dat moment behoefte aan hebt, is het lastig om je te concentreren op een boek. Dan kan het helpen om naar de bieb te gaan een paar (of een hele stapel) nieuwe boeken te halen. Uiteraard kun je ook naar de boekwinkel, maar dan ben je doorgaans meer geld kwijt dan in de bibliotheek.
8. En tot slot: omring je met mensen die ook graag lezen (in het echt of online) om zo hun leesvuurtje over te nemen, boekentips te krijgen en je eigen vuurtje (gecontroleerd) te laten branden.