Het verhaal

Geertje Dircx loopt op een zomerdag in juli over een landweg, als er een koets stopt. Geertje wordt de koets in gesleurd, waar ze te horen krijgt dat ze tot twaalf jaar tuchthuis is veroordeeld. Ze weet meteen dat haar voormalige werkgever en geliefde, Rembrandt van Rijn, hierachter zit.

Geertje vertelt vervolgens haar levensverhaal, chronologisch. Vanaf het moment dat ze in Edam aan het werk was op de vismarkt tot aan hoe ze nu in deze koets onderweg naar het spinhuis terecht is gekomen (mannen gingen naar een mannentuchthuis, ook wel bekend als rasphuis, en vrouwen gingen naar een vrouwentuchthuis, het spinhuis). Ze vertelt hoe ze in Hoorn aan het werk was in een herberg, en dat ze daar haar man heeft leren kennen. Abraham overleed vrij kort na hun huwelijk, waardoor Geertje al heel jong weduwe werd. Ze vindt opnieuw werk, bij toeval eigenlijk, bij het echtpaar Beets. Daar werkt ze als kindermeisje en zorgt voor de jongste kinderen. Ze helpt zelfs een van de kinderen ter wereld komen, als de bevalling opeens zo snel gaat dat er geen tijd meer is om de vroedvrouw op tijd te halen. Het gezin is haar dankbaar, en helpt haar in haar ontwikkeling: ze mag samen met de meisjes deelnemen aan de lessen in lezen, schrijven en rekenen die de onderwijzer aan huis komt geven. Ook de familie van Geertje profiteert van haar baan bij het gezin Beets: haar broer en vader gaan zaken doen met meneer Beets.

Maar dan gaan de zaken slechter, en moet het gezin Beets Geertje ontslaan. Ze gaat weer een poosje bij haar familie wonen, en laat iedereen weten dat ze op zoek is naar werk. Al snel hoort ze via via dat er een schilder is in Amsterdam die op zoek is naar iemand om voor zijn jonge kind te zorgen. De moeder kan het niet doen, want die ligt ziek op bed. Geertje gaat op pad, en komt uit bij het huis van Rembrandt. Ze wordt meteen aangenomen, en maakt kennis met Rembrandt, zijn vrouw Saskia en hun zoon Titus.

Geertje houdt zich in eerste instantie vooral bezig met het verzorgen van Titus en Saskia, maar langzaamaan neemt ze steeds meer taken van ‘De Vrouw des Huizes’ op zich. Niet alleen qua huishouden, maar ook wat betreft de omgang met klanten en de vrienden van Rembrandt. Maar Rembrandt vraagt haar niet ten huwelijk… En dan komt er ook nog een nieuw dienstmeisje. Geertje merkt dat haar positie onhoudbaar wordt. Hoe kan ze hier zonder kleerscheuren uitkomen?

Mijn mening

Ik vond dit een mooi verhaal. Ook de stijl is prettig en toegankelijk, waardoor het makkelijk leest. Het eerste stuk van het verhaal, dat in Edam en Hoorn speelt, deed me qua sfeer denken aan Saartje Tadema van Thea Beckman. Het tweede stuk, als Geertje bij de familie Beets werkt, kwam wat betreft sfeer redelijk overeen met De Mitford Moorden van Jessica Fellowes. De rest van het verhaal had de sfeer die ik van de historische (jeugd)romans van Van der Vlugt gewend ben: een heldere, beeldende vertelling met soms iets meer uitleg dan strikt noodzakelijk.

Voor de fans van Rembrandt kan dit boek nogal ontnuchterend zijn, aangezien Rembrandt niet heel positief wordt afgeschilderd (ja, pun intended) in dit boek. Hij verwaarloost zijn zoontje, laat het aan Geertje over om te zorgen dat er geld is om boodschappen te doen, maakt met iedereen ruzie en is, op zijn zachtst gezegd, niet heel vrouwvriendelijk. Daarnaast gedraagt hij zich absoluut niet netjes naar Geertje toe, en als zij niet meewerkt aan zijn plannen (die in haar nadeel zijn), neemt hij wraak. Dat zijn geen mooie eigenschappen, zeker niet voor iemand die het toch moet hebben van zijn populariteit bij het publiek.

Het verhaal van Geertje is een verhaal dat jarenlang verwaarloosd is. Geertje werd afgedaan als een krankzinnig geworden kindermeisje, en men was in de veronderstelling dat ze daarom werd opgesloten in het spinhuis. Dat Geertje bij haar volle verstand was en alleen maar haar eigen toekomst veilig wilde stellen (ze was immers weduwe en had geld nodig om van te leven) werd onder tafel geschoven. Dat stond namelijk “het beeld van Rembrandt als vaderlandse held, nobel van inborst en zuiver van leven” in de weg.

Geertje was, in mijn optiek, een hele sterke vrouw. In een tijd waarin vrouwen in feite als hersenloze wezens werden beschouwd, zorgde zij voor haar eigen inkomen en levensonderhoud. Niet krankzinnig dus, hooguit krankzinnig goed in doorzetten. En dat kon Rembrandt in eerste instantie zeer waarderen, omdat hij iemand nodig had die kon aanpakken en het huishouden draaiende kon houden terwijl zijn vrouw een langzame dood stierf. Maar Geertjes doortastende houding, haar vasthoudendheid en haar doorzettingsvermogen zijn voor Rembrandt een doorn in het oog als hij andere ideeën over te toekomst heeft dan Geertje. Haar kracht is, zo lijkt het wel, bedreigend voor Rembrandt, en hij kan daar niet goed mee omgaan.

Dit verhaal is het verhaal wat heel lang niet verteld mocht worden, omdat het afbreuk deed aan het iconische beeld dat men graag van Rembrandt had. Dit is het verhaal van een vrouw die niet krankzinnig was, maar haar tijd ver vooruit was qua zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Dit is het verhaal waarin Simone van der Vlugt eerherstel geeft aan Geertje Dircx.